رابطه عوامل طبیعی فضاهای عمومی شهری و بهزیستی روان شناختی در شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استاد تمام دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

3 استادیارگروه شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

سلامت روان خصوصا بهزیستی روانشناختی مفهومی است که چگونگی تفکّر، احساس و عملکرد انسان را در مواجهه با موقعیت های مختلف زندگی نشان داده که به درک شخص از خود و محیط زندگی اش بستگی دارد. حال اگر این محیط، فضایی شهری باشد موضوع پیچیده تر می شود. فضاهای شهری از مولفه هایی مانند عوامل طبیعی و عوامل انسان ساخت تشکیل شده که عوامل طبیعی بیشترین نقش را در ارتقا کیفیت فضاهای شهری ایفا می نمایند. شناخت ویژگی ها، خصوصیات و تأثیرات آن بر انسان، راهی برای خلق محیط ها و فضاهای مثبت شهری است که باعث افزایش سلامت روان و بهزیستی روا نشناختی ساکنان می شود. روش شناسی تحقیق حاضر با توجه به هدف کلی مقاله،کمّی است. لذا، از نظر نحوه گردآوری اطلاعات توصیفی و پیمایشی و از نظر نوع تحلیل، همبستگی می باشد. هدف کلی مقاله، شناسایی رابطه عوامل طبیعی فضاهای همگانی و شاخص بهزیستی روا نشناختی افراد و تبیین معناداری یا عدم معناداری آن ها در فضاهای مختلف عمومی شهر تهران است. بنابراین، عوامل طبیعی با تمرکز بر دو مولفه کلی تماس با طبیعت و مولفه های خاص محیط با شاخص های خاص خود، برای سنجش رابطه با بهزیستی روانشناختی بررسی و تعیین گردید. سپس، با استفاده از آن شاخص ها و همچنین مقیاس ریف، پرسش نامه ای در راستای ارتباط این مؤلفه ها با بهزیستی روانشناختی تنظیم و در اختیار 700 نفر شرکت کننده در هفت فضای همگانی شهر تهران قرارگرفت. برای بررسی روائی و پایایی پرسش نامه از تحلیل عاملی و آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای بررسی تاثیرات مؤلفه های طبیعی فضای شهری در کلان شهر تهران بر بهزیستی روانشناختی و تعیین رابطه آن ها از همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین عوامل طبیعی فضاهای شهری و بهزیستی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد. همچنین، شاخص های طبیعی فضای شهری به طور کلی 10 درصد از واریانس بهزیستی روانشناختی را پیش بینی می کنند. بدین معنی که با افزایش مولفه های طبیعی فضای شهری، بهزیستی روانشناختی افراد بهبود می یابد. در ضمن یافته ها نشان داد تماس با طبیعت بیشترین تاثیر را بر بهزیستی روانشناختی مردم تهران دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Relationship between Natural Factors of Urban Public Spaces with Psychological Well-Being in Tehran

نویسندگان [English]

  • alireza bahadori 1
  • Mohammad Reza Pourjafar 2
  • ehsan ranjbar 3
1
2 Professor of Urban Design, Faculty of Art and Architecture, TarbiatModares University, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor of Urban Design,faculity of Art &Architecture Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Mental health, especially psychological well-being is a concept that illustrates how one thinks, feels and acts in the face of different situations in life. That depends on one's understanding of oneself and one's own environment. Now if this environment is urban space , The subject becomes more complex. Urban spaces consist of components such as natural and man-made factors that Natural factors play the greatest role in improving the quality of urban spaces. Understanding their characteristics and effects on humans is a way to create positive urban environments and spaces. That increases the mental health and psychological well-being of the residents. The overall purpose of this article is to identify the relationship between natural factors of public spaces and the psychological well-being of individuals and explaining their meaning or not is meaningful in different public spaces.Therefore, natural factors, with their own characteristics, were assessed and measured to assess the relationship with psychological well-being. Then, using those indices as well as the Reef scale, a questionnaire was designed to correlate these components with psychological well-being and was presented to 700 participants in seven public spaces of Tehran.Factor analysis and Cronbach's alpha were used to assess the validity and reliability of the questionnaire. Pearson correlation and multiple regression analysis were used to investigate the effects of natural components in Tehran area on psychological well-being and to determine their relationship. Findings indicate that there is a positive and significant relationship between natural factors of urban spaces and well-being. natural indicators generally predict 10% of the variance in psychological well-being. That is, by increasing the natural components of urban space, people's well-being improves. The findings also showed that contact with nature has the greatest impact on the psychological well-being of the people of Tehran.
Keywords: Positive psychology, psychological well-being, Mental health, Natural components

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Positive psychology"
  • "psychological well-being"
  • "Mental health"
  • " Natural components"

مراجع

بیانی، علی اصغر، عاشور، محمدکوچکی، بیانی، علی. (1387).” روایی و پایایی مقیاس بهزیستی روان شناختی ریف”، مجله روانپزشکی و روان شناسی بالینی ایران، سال چهاردهم، شماره 21 ، 146-151. http://ijpcp.iums.ac.ir/article-1-464 fa.html
پاکزاد، جهانشاه. (1384) .”راهنمای طراحی فضاهای شهری در ایران”، تهران، شرکت طرح و نشر پیام سیما.
حبیبی، سید محسن. (1380). “ فضای شهری: برخورد نظریه ای، مجله صفه، دوره ی 11 شماره 33 ، 4-13. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=47094
رازجویان، محمود. (1387). ” آسایش به وسیلۀ معماری همساز با اقلیم”، تهران :انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، چاپ دوم.
سیف الدینی، فرانک. (1381). “ فرهنگ واژگان برنامه ریزی شهری و منطقه ای”، چاپ دوم، شیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.
شکری، امید،دستجردی، رضا، دانشورپور، زهره، غنایی زیبا، زین آبادی،حسن،گراون، فریبرز. (1387). “تفاوتهای جنسیتی در مقیاسهای بهزیستی روان شناختی در دانشجویان دانشگاههای دولتی شهر بیرجند در سال تحصیلی 84-85 ”،مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، 3،15 : 54. magiran.com/p590826
صالحی فرد، محمد، علی زاده، سید دانا. (1387)، “ تحلیلی بر ابعاد اجتماعی و روان شناختی فضای سبز شهرها :با رویکرد مدیریت شهری”، فصلنامه مدیریت شهری، 12 ، پاییز 19 - 33 .
صبری, سهیل و زهرا شارزاده. (1384). “جایگاه مفهوم هویت در شهرهای جدید”، همایش بین المللی شهرهای جدید، تهران، شرکت عمران شهرهای جدید. /https://civilica.com/doc/351493
علیجانی، بهلول. (1373). “نگرش نو در کاربرد آب و هواشناسی در مدیریت منابع و توسعة کشور، نقش آب و هوا در طراحی مسکن”، فصلنامة تحقیقات جغرافیایی ، https://elmnet.ir .35
فقیه نصیری، لیدا ، شریفی، ونداد ، صادقیان مهر، زهرا ، میرکیا، شعله، حتمی زینت، نادیا ، داربوی، شادان ، عفت پناه، محمد ، میرشریفا سید مهدی. (1385). ” شیوع عوامل استرس زا و علایم روانپزشکی در جمعیت تحت پوشش مرکز بهداشتی درمانی ابوذر تهران”، فصلنامه تازه های علوم شناختی، 29 ، 47 .
قلعه نویی، محمود، تدین، بهاره. (1392). “سنجش میزان بهر ه مندی از قابلیت های رنگ در راستای بهبود کیفیت خیابان های شهری؛ نمونه موردی: خیابان سپه اصفهان”، معماری شهرسازی آرمانشهر، 51 ، پاییز و زمستان، 1394 ، 245-http://noo.rs/WTebE .260
محمدپور، احمد. (1389). ” روش در روش: درباره ی ساخت معرفت در علوم انسانی”، تهران: نشر جامعه شناسان.
میجر. مارک. اسپایر، جاناتان. و تیسهازر، آنتونی. (1389). ” ساخته نور هنر نور و معماری”، ترجمه فرشید حسینی. تهران: انتشارات مهرازان.
وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی. (1394). برنامه جامع ارتقای سلامت روان کشور: 0931-4931، تهران: معاونت بهداشت.
Abkar, M., Kamal, M., Maulan, S, & Mariapan, M. (2010). Influences of viewing nature through windows. Journal of basic and applied sciences. 4(10): 5346-5351. http://www.ajbasweb.com/old/ajbas/2010/5346-5351.pdf.
Barton, H., Thompson, S., Burgess, S.,& Marcus, G. (2015). The Routledge Handbook of Planning for Health and Well-Being: Shaping a sustainable and healthy future, Routledge, p:152-159.
Blaikie, N. (2007). Approaches to social Inquiry, Second Edition. London: Polity Press. https://www.wiley.com/en-us/9780745634494.
Bowler, D. E., Lisette, M. Buyung-Ali, T. M. Knight., & Andrew, S. Pullin. ( 2010). A systematic review of evidence for the added benefits to health of exposure to natural environments. BMC Public Health 10(1): 456. https://doi.org/10.1186/1471-2458-10-456
Bratman, G. N., Daily, G. C., Levy, B. J., & Gross, J. J. (2015a). The benefits of nature experience: Improved affect and cognition. Landscape Urban Plann. 138, 41–50. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.02.005.
Burke, J.1., O’Campo P., Salmon, C., & Walker, R. (2009), Pathways connecting neighborhood influences and mental well-being: socioeconomic position and gender differences. Soc Sci Med. 68(7):1294-304. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2009.01.015.
Cho, A., Thorne, A., & Hilary, G. (2004). The impact on mental wellbeing of the urban and physical environment: an assessment of the evidence. Journal of Public Mental Health, 3 (2), 17-32. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2006.10.005.
Coles, R. (2014). Environmental Interaction and Engagement: Supporting Wellbeing. Wellbeing and Green Spaces. Edited by Cooper, R, Burton, E,. Cooper, C, L., II: Wellbeing and the Environment, 446-497. Wiley & Sons Ltd. https://www.wiley.com/en-gb/9781118608371.
Coley, R. L., Kuo, F. E., & Sullivan, W. C. (1997). Where does community grow The social context created by nature in urban public housing. Environment and Behavior, 29, 468-494. https://doi.org/10.1177/001391659702900402.
Deci, E._L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in human behavior. New York: Plenum. https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4899-2271-7.
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2008). Facilitating optimal motivation and psychological well-being across life’s domains. Canadia Psychology, 49, 14–23. https://doi.org/10.1037/0708-5591.49.1.14.
Dondis, D. A. (1974). A Primer of Visual Literacy. Mit Press. https://mitpress.mit.edu/books/primer-visual-literacy.
Farmanova, E., Bonneville, L., & Bouchard, L. (2018). Organizational Health Literacy: Review of Theories, Frameworks, Guides, and Implementation Issues. INQUIRY: The Journal of Health Care Organization, Provision, and Financing. https://doi.org/10.1177/0046958018757848
Grahn, P., & Stigsdotter, U. A. (2003). Landscape planning and stress. Urban Forestry & Urban Greening, 2, 1-18. https://doi.org/10.1078/1618-8667-00019.
Grutter, J, K. (2011). Aesthetics in Architecture.Tehran:Dolatmand press
Hinds, J., & Sparks, P. (2015). The Affective Quality of Human-Natural Environment Relationships. Evolutionary Psychology, 9 (3). https://doi.org/10.1177/147470491100900314.
Huppert, F. A. (2014). The state of wellbeing science: Concepts, measures, interventions, and policies. In F. A. Huppert & C. L. Cooper (Eds.), Wellbeing: A completereference guide: Interventions and policies to enhance wellbeing (Vol. IV, pp. 1–50). Oxford: Wiley Blackwell https://doi.org/10.1002/9781118539415.wbwell01.
Jackson, L, E. (2003). The relationship of urban design to human health and condition. Landscape and Urban Planning; 64, 191–200. https://doi.org/10.1016/S0169-2046(02)00230-X.
Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The experience of nature: A psychological perspective. New York, NY: Cambridge University Press. https://www.hse.ru/data/2019/03/04/1196348207/%5BRachel_Kaplan,_Stephen_Kaplan%5D_The_Experience_of_(b-ok.xyz).pdf.
Kaplan, S. (1995). The Restorative Benefits of nature: Toward an integrative framework. Journal of environmental psychology, 15, 169-181. https://doi.org/10.1016/0272-4944(95)90001-2.
Kellert, S.R. (2005). Building for Life (Designing and Understanding the Human-Nature Connection). washington: Island Press. https://www.researchgate.net/publication/40777405_Building_for_Life_Designing_and_Understanding_the_Human-Nature_Connection.
Koolhaas, R. (2001). Collours. Springer Science & Business Media.
Lalonde, M. (1974). A new perspective on the health of Canadians. Ottawa, Healthy and Welfare Canada. http://www.phac-aspc.gc.ca/ph-sp/pdf/perspect-eng.pdf.
Maas, J., van Dillen, S. M. E., Verheij, R. A., &Groenewegen, P. P. (2009). Socialcontacts as a possible mechanism behind the relation between green space andhealth. Health & Place, 15, 586-595. https://doi.org/10.1016/j.healthplace.2008.09.006.
Matsuoka, R. H., & Kaplan, R. (2008). People needs in the urban landscape: Analysisof landscape and urban planning contributions. Landscape and Urban Planning, 84, 7-19. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2007.09.009.
Mohammadi, M. R., Davidian, H., Noorbala, A. A., Malekafzali, H., Naghavi, H. R., Pouretemad, H. R, et al.(2005). An epidemiological survey of psychiatric disorders in Iran. Clin Pract Epidemol Ment Health; 1: 16.
https://doi.org/10.1186/1745-0179-1-16.
Murray, R. M. (2017).30 Years on: how the Neurodevelopmental Hypothesis of Schizophrenia Morphed into the Developmental Risk Factor Model of PsychosisSchizophr Bull. 43:1190–1196. DOI: 10.1093/schbul/sbx121.
Parks, A. C., & Biswas-Diener, R. (2014). Positive interventions: Past, present and future. In T. Kashdan& J. Ciarrochi (Eds.), Mindfulness, acceptance, and positive psychology: The seven foundationsof well-being (pp. 140–165). Oakland, CA: New Harbinger. https://www.psychologytoday.com/files/attachments/101936/parksbiswasdienerinpress.pdf.
Ragip Ozpolat, A., Yucel, I, I., & Sezer, F. (2012). Investigating Psychological Well Being of University Students According to Lifestyles. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 47: 256 – 262. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.06.648.
RSHP. (2007). Corporate information: Rogers, Stirk, Harbour and Partners. http://www.richardrogers.co.uk/rshp_home.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new direction. Contemporary Educational Psy-chology, 25, 54-67. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2020.101860.
Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological wellbeing revisited. Journal of Personality and Social Psychology; 69(4). 719-727. https://doi.org/10.1037/0022-3514.69.4.719.
Samman, E. (2007). Psychological and subjective wellbeing: A proposal for internationally comparable indicators. Oxford Development Studies 35(4), 459-486. https://doi.org/10.1080/13600810701701939.
Sarason, S. B. (1974). The psychological sense of community: Prospects for a community psychology. Oxford, UK: Jossey-Bass. https://psycnet.apa.org/record/1975-01813-000.
Shackleton, C. M., & Blair, A. (2013). Perceptions and use of public green space is influenced by its relative abundance in two small towns in South Africa. Landscape and Urban Planning, 113, 104-112. DOI:10.1016/j.landurbplan.2013.01.011.
Seligman, M. E. P., & Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 66, 6–09. DOI: 10.1037//0003-066x.55.1.5.
Seligman, M. E. P., Steen, T. A., Park, N., & Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: Empirical validation of interventions. American Psychologist, 60, 410–421. https://doi.org/10.1037/0003-066X.60.5.410
Seligman, M. E. P. (2011). Flourish. New York, NY: Simon & Schuster. https://www.amazon.com/Flourish-Visionary-Understanding-Happiness-Well being/dp/1439190763.
Seligman, M. E. P. (1999). The president’s address. American Psychologist, 54, 559–562.
Shibata, S., & Suzuki, N. (2004). Effects of an indoor plant on creative task performance and mood.Journal of psychology. 45: 373-381.https://doi.org/10.1111/j.1467-9450.2004.00419.x
Sugiyama, T., Leslie, E., Giles-Corti, B., & Owen, N. (2008). Associationof neighbourhood greenness with physical and mental health: Do walking,social coherence and local social interaction explain the relationships?Journal of Epidemiology and Community Health, 62(5), e9. https://dx.doi.org/10.1136/jech.2007.064287
Sullivan, W. C., Kuo, F. E., &DePooter, S. F. (2004). The fruit of urban nature: Vitalneighborhood spaces. Environment and Behavior, 36, 678-700. https://doi.org/10.1177/0193841X04264945
Thompson Coon J, Boddy K, Stein K, Whear R, Barton J, Depledge MH(2011). Does participating in physical activity in outdoor natural environments have a greater effect on physical and mental wellbeing than physical activity indoors? A systematic review Environmental Science and Technology; 45(5): 1761-1772. https://doi.org/10.1021/es102947t
Tsunetsugu, Y., J. Lee, B.-J. Park, L. Tyrväinen, T. Kagawa, & Y. Miyazaki. 2013. Physiological and Psychological Effects of Viewing Urban Forest Landscapes Assessed by Multiple Measurements.Landscape and Urban Planning 113:90-93.https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2013.01.014
VanDillen,S.M.,de.Vries,S.,Groenewegen,P.P.,Spreeuwenberg,P.(2012).Greenspace in urban neighbourhoods and residents’ health: adding quality to quantity. Journal of Epidemiology and Community Health, 66(6). https://group.bmj.com/group/rights-licensing/permissions.
Veenhoven, R.,(1996), “Happy Life-Expectancy-A Comprehensive Measure of Quality-of-Life in Nations”, Social Indicators Research 39, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, 1996, p.1-8. https://doi.org/10.1007/BF00300831
World Health Organization.(2003), Investing in mental health, World Health Organization publication, Geneva, Switzerland.
Ziegler,R., &Schwanen,T.(2011).I like to go out to be energised by different eople’ : an exploratory analysis of mobility and wellbeing in later life. Ageing & Society 31, 758–781. https://doi.org/10.1017/S0144686X10000498
معماری و شهرسازی آرمان شهر
دوره 14، شماره 36
آذر 1400
صفحه 132-146

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 دی 1398
  • تاریخ بازنگری: 09 اسفند 1398
  • تاریخ پذیرش: 13 اسفند 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار