تاثیرات توسعه شهری بر گسترش ابعاد فرسودگی بافت های تاریخی، مورد مطالعاتی: محله فیض آباد شهر کرمانشاه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

3 استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده عمران، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

مفاهیم توسعه شهری و جاماندگی بافت های تاریخی از فرایند توسعه، پدیده هایی متناظر در کشورهای توسعه نیافته و
یا در حال توسعه هستند که به طور عموم به دلیل رشد صرفا فیزیکی آن هم از نوع خطی روی می دهند. در این رابطه،
پژوهش حاضر با هدف شناخت روند صحیح توسعه فضایی شهر کرمانشاه به عنوان مطالعه موردی تحقیق به تحلیل
جریان های غیراصولی توسعه بر محله تاریخی فیض آباد و متعاقبا شناسایی عوامل منفی مؤثر بر ایجاد فرسودگی و افزایش
ابعاد آن در این محله پرداخته است. از منظر روش شناسی تحقیق، این پژوهش با تمرکز بر راهبرد موردکاوی و به صورت
توصیفی- تحلیلی انجام شده و در نهایت به منظور تدقیق و تایید فرضیه تحقیق مبنی بر این که روند رشد فیزیکی شهر در
بازه های تاریخی مختلف، منجر به جاماندگی بافت تاریخی از فرایند توسعه گردیده و پیوند اجتماعی-کالبدی محله مذکور
را با کل شهر مخدوش کرده است با نظرسنجی از خبرگان مسلط بر بافت، در قالب یک درخت تصمیم گیری، امتیازدهی و
تثبیت شده است. بدین طریق که با وزن دهی و امتیازدهی آیتم های استخراج شده از چهارچوب نظری تحقیق به تدقیق
اولویت مولفه های مدل مفهومی پژوهش منتج شد و از این طریق امکان رتبه بندی پیامدهای منفی توسعه را در ارتباط با
فرسودگی بافت تاریخی مورد مطالعه میسر ساخت. نتایج حاصل از این پژوهش گویای این است که افزایش اندازه شهر
در دوره های تاریخی، هیچ تناسب و سنخیتی با رشد جمعیت نداشته و به ویژه بر اثر سیاست های ناصحیح در خصوص
واگذاری زمین پس از انقلاب اسلامی، فرسودگی محله فیض آباد افزایش یافته و معضلاتی نظیر عدم تعادل بخشی به شهر،
شکل گیری عرصه های وسیع در رقابت با بافت مرکزی، افزایش هزینه های نگهداری و سکونت گاه های غیررسمی پدید آمده
است. لازم به ذکر است که نتایج کاربردی پژوهش به صورت رتبه بندی مولفه ها و خروجی درخت تصمیم گیری در قالب
پیشنهاداتی برای طرح های آتی مرمت محله تاریخی فیض آباد ارائه شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Urban Development Impacts on Expanding the Weariness Aspects of Historical Contexts (Case Study: Feizabad Neighborhood of Kermanshah City)

نویسندگان [English]

  • Hamed Baniamerian 1
  • Alireza Andalib 2
  • Laala Jahanshahlou 3
1 Department of Urbanism, Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Department of Urbanism, Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
3 Department of Urbanism, Faculty of Art and Architecture, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The concepts of urban development and backwardness of the old and historical contexts from the development process are the corresponding phenomena in non-developed or developing countries, which generally resulted from linear and horizontal only physical growth, instead of considering the inner potentialities of cities. The current research pursues the objective of understanding the correct procedure of spatial development of a city, especially Kermanshah as the case study and analyzing the irregular developmental trends of the Feizabad neighborhood, as well as identifying effective factors in creating and increasing the dimensions of weariness in this area. From the methodological point of view, this research has been done by focusing on a case study strategy and a descriptive-analytical method. Finally, it has been validated by a survey of experts to precise the research proposition theory. This was done by designing and distributing a researcher-made questionnaire among experts in the field of architecture and Urbanism with a high familiarity with the old context of Kermanshah. In this way, by weighing and scoring the items extracted from the theoretical framework of the research, the priority of the components of the research conceptual model was achieved, and thus it was possible to rank the negative consequences of the development concerning the weariness of the studied historical context. The results show that the increase in the size of the city in different historical periods has had no relevance to population growth. Especially, due to incorrect policies regarding the transfer of land after the Islamic Revolution, the deterioration of the Feizabad neighborhood has increased. Then, the problems such as lack of Balancing the city has led to the formation of competition between new large areas and the central contexts increasing maintenance costs and informal settlements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • urban development
  • weariness
  • historical context
  • Feizabad neighborhood of Kermanshah
احدنژاد، محسن؛ قاسمی، اکرم و کاظمی، لیلا. (1391). «استفاده از الگوی استراتژی توسعه شهری در برنامه ریزی کاربری فضای سبز (مطالعه موردی: منطقه یک شهر زنجان)». فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چش مانداز زاگرس، 6(91)، 12-7. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=219719
الکساندر، کریستوفر. (1373). تئوری جدید طراحی شهری. (ترجمه واحد تحقیق و ترجمه شرکت طاش). تهران: نشر توسعه.
ایزدی، محمدسعید و امیری، نگین. (1395). «توسعه درونی، الگویی متوازن، متعادل و پایدار برای توسعه و ارتقاء کیفی شهر، برنامه ریزی برای توسعه مجدد اراضی نظامی درون شهری». باغ نظر، 31(14)، 64 -53. http://www.bagh-sj.com/article_32947.html
برومند سرخابی، هدایت اله. (1383). در جستجوی هویت شهری کرمانشاه، تهران: مرکزمطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
پوراحمد، احمد و شماعی، علی. (1380). «اثرات توسعه فیزیکی شهر یزد بر جمعیت بافت قدیم شهر». نامه علوم اجتماعی، 9(18)، 3-30. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=8167
تقوایی، مسعود و سرایی، محمدحسین. (1383) «گسترش افقی شهرها و ظرفیت های موجود زمین (مورد: شهر یزد)». فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 91 (37)، 012-781. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=52633
تقوایی، مسعود؛ رضایی، نعمت اله و وارثی، حمیدرضا. (1393). «ساماندهی بافت فرسوده شهری (نمونه موردی: شهر شیراز)» . مجله علمی پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی، 2(6)، 651-921. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=52633
توکلی نیا، جمیله و محمدی، علیرضا. (1389). «فرسایش کالبدی کارکردی در بافت مرکزی شهرها اهداف و اصول راهبردی بهسازی، نوسازی و بازسازی مطالعه موردی: بافت مرکزی شهر زنجان ». پژوهش های دانش زمین، 1(1)، 45-53. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=148464
حبیبی، سید محسن. (1375). از شار تا شهر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه. ) 1389 (. مرمت شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
درخشان، صلاح الدین. (1388). توسعه درون شهری. مشهد: معاونت برنامه ریزی و توسعه شهرداری مشهد.
رهنما، محمدرحیم و عباس زاده، غلامرضا. (1387). اصول، مبانی و مدل های سنجش فرم کالبدی شهر. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.
سعیدنیا، احمد. (1374). «اندیشه های خام شهرسازی». مجله هنرهای زیبا https://jhz.ut.ac.ir/article_15825.html .13-63 ،(1)
سلطانی، محمدعلی. (1373). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان. تهران: مؤسسه فرهنگی سها.
شاهینی فر، مصطفی. (1395). «تحلیل الگوی شکل پایدار شهر کرمانشاه با استفاده از روش های کمی». پژوهش های جغرافیای انسانی، https://jhgr.ut.ac.ir/article_55179.html?lang=fa .333-843 ،(69)84
عزیزی، محمد مهدی. (1382). تراکم در شهرسازی، اصول و معیارهای تعیین تراکم شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عندلیب، علیرضا. (1392). اصول نوسازی شهری، رویکردی نو به بافت های فرسوده. تهران: انتشارات آذرخش.
عندلیب، علیرضا. (1386). فرایند نوسازی بافت های فرسوده شهر تهران. تهران: نشر ری‌پور.
غمامی، مجید. (1371). «بررسی و نقد اجمالی طرح های جامع شهری». مجله آبادی، 2(7)، 23-42. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=58287
فرخ زنوزی، عباس. (1384). «مراکز ارزشمند تاریخی در کلان شهرهای ایران (چالش ها و راهکارها)». مجله جستارهای شهرسازی، 21(4)، https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/330498 .29-301
قدیری معصوم، مجتبی. (1379). «سیری در مفاهیم و ابعاد مختلف توسعه». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=10817 .1-61 ،(651)44
کوچکی، غلام. (1386). تحلیل ساختار کالبدی - فیزیکی بافت قدیم شهر خرم آباد. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری. دانشگاه اصفهان.
طرح جامع کرمانشاه. (1382). معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی.
مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
ملکی، سعید. (1382). «شهر پایدار و توسعه پایدار شهری». نشریه مسکن و انقلاب، (201)، 45-43. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=79892
مهندسین مشاور طرح و آمایش. (1378). طرح تجدید نظر طرح جامع کرمانشاه.
وحدانی چرزه خون، حسن؛ امین زاده، بهناز و پارسی، حمیدرضا. (1398). «شناسایی مراکز شهری با استفاده از فعالیت ها و عملکردهای شهری (نمونه پژوهشی مراکز شهری کلان شهر تبریز)». باغ نظر، 61(07)، 03-71. http://www.bagh-sj.com/article_84924.html
وفایی، ابوذر. (1386). تحلیل فرایند شکل گیری فرم کالبدی بافت قدیم شهر کاشان. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری. دانشگاه اصفهان.
یوسفی، لیلا. (1387). تحلیل فضایی بافت فرسوده شهری و آیند هنگری آنها در محلات ریحان و خیابان شهر قزوین. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری. دانشگاه شهید بهشتی.
Buliung R. N. (2011). Wired People in Wired Places: Stories about Machines and the Geographers, Annals of the Association of American Geographers, 101(6), 1365-1381. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00045
C60h8ry.2s0o1c1h.o5o8u3,5 6M8. (2012). A GIS and Indexing Scheme to Screen Brownfields for Area-Wide Redevelopment Planning, Landscape and Urban Planning, (105), 187–198. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0169204611003616
Cooke, P., & De Propris, L. (2011). A policy Agenda Aor Eu Smart Growth: the role of creative and cultural industries, Policy studies, 32(4), 365-375 https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01442872.2011.571852.
Hawkins, C., V. (2011). Smart Growth Policy Choice: A Resource Dependency and Local Governance Explanation, Policy Studies, 39(4), 682-697. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1541-0072.2011.00427.x
Hess, G., R. (2001). Just what is Sprawl, Anyway. https://www.researchgate.net/publication/228609876_Just_what_is_sprawl_anyway
Litman, T. (2005). Evaluating Criticism of Smart Growth, Victoria Transport policy Institute. https://trid.trb.org/view/1424023
Wassmer, R., W. (2002). Influences of the Fossilization of Land Use and Urban Growth, Journal of the American
Planning Association, (55), 23-37. https://scholar.google.com/citations?view_op=view_citation&hl=en&user=IglfN0YAAAAJ&cstart=20&pagesize=80&citation_for_view=IglfN0YAAAAJ:mB3voiENLucC
Zhang, T. (2000). Land Market Forces and Government’s Role in Sprawl, Cities, 17(2), 123-135. https://www.researchgate.net/publication/240428162_Land_Market_Forces_and_Government%27s_Role_in_Sprawl