ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در چهارچوب حکمرانی خوب و ارتباط آن با کیفیت زندگی شهری و سرمایه اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. (نویسنده مسئول).

10.22034/aaud.2022.202213.1994

چکیده

امروزه با توجه به مشکلات و چالش‌های نظام شهری و اهمیت دستیابی به توسعه پایدار شهری، تغییر و تحولاتی در پارادایم‌های مدیریت شهری و ارائه خدمات شهری به وجود آمده است. این تغییر پارادایم، منجر به غالب شدن رویکرد حکمرانی خوب شهری شده است که به عنوان مناسب‌ترین و اثربخش‌ترین شیوه اداره شهرهای امروزی مطرح شده است. این رویکرد در اداره امور شهرها بر مبنای توسعه پایدار مردم‌سالار و برابرخواهانه، برای تاثیرگذاری تمامی کنشگران در مدیریت شهری و هم‌چنین پاسخ‌گویی به تمامی نیازهای شهروندان است. در واقع امروزه شهرها برای مدیریت و اداره خود به رویکرد جدیدی از مدیریت دست یافته‌اند که حکمرانی خوب شهری نام دارد. با توجه به این که دو دستگاه مهم نهاد مدیریت شهری در ایران شوراهای شهری و شهرداری‌ها محسوب می‌‌شوند. این تحقیق به ارزیابی عملکرد مدیریت شهری اهواز در چهارچوب حکمرانی خوب و ارتباط آن با سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی شهری پرداخته است. جامعه آماری تحقیق شهروندان بالای 18 سال شهر اهواز در سال 1398 است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 400 نفر برآورد شده است. روش نمونه‌گیری، خوشه‌ای چندمرحله‌ای است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که شاخص‌های حکمرانی خوب شهری (حق اظهارنظر و پاسخگویی، شفافیت، قانون‌مداری، کارایی و اثربخشی و مشارکت افراد) در سطح مطلوبی قرار ندارند و مدیریت شهری (شورای شهر و شهرداری) اهواز نتوانسته‌ حکمرانی خوب شهری را محقق سازد. هم‌چنین یافته‌های تحقیق نشان داد که رابطه معنادار مستقیمی بین سرمایه اجتماعی (اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی) و کیفیت زندگی شهری با حکمرانی خوب شهری وجود دارد. علاوه بر این، متغیرهای سرمایه اجتماعی 0.42 و کیفیت زندگی شهری 0.45 بر حکمرانی خوب شهری تاثیر دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating the Performance of Urban Management within the Good Urban Governance Framework and its Relationship with the Quality of Urban Life and Social Capital

نویسنده [English]

  • Behnaz Babaei Morad
Assistant Professor of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran (Corresponding Author).
چکیده [English]

Nowadays, the challenges of urban systems and the importance of sustainable urban development make changes in the paradigms of urban management and provision of urban services. This paradigm shift has led to the dominance of the good urban governance approach, as the most appropriate and effective way to manage today's cities. In urban management, this approach, based on democratic and egalitarian sustainable development, is applied to influence all actors in urban management and also to meet all the needs of citizens. Nowadays, cities have achieved a new management approach, called good urban governance. Since city councils and municipalities are considered the most significant urban management bodies in Iran, the present study aims to assess the performance of urban management in Ahvaz within the framework of good governance and its relationship with social capital and quality of urban life. The statistical population includes citizens older than 18 years old in Ahvaz city in 2019. The sample size is estimated to be 400 people using Cochran's formula. The samples are selected using multi-stage cluster sampling technique. The findings indicate the indicators of good urban governance (including responsiveness and accountability, transparency, rule of law, efficiency and effectiveness, and participation) are not at an optimal level, and the urban management (city council and municipality) of Ahvaz has not been able to realize good urban governance. Moreover, social capital (social trust and social participation) and the quality of urban life are positively correlated with good urban governance. The variables of social capital and urban quality of life influence good urban governance by 0.42 and 0.45, respectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Good Urban Governance
  • Urban Management
  • Quality of Urban Life
  • Social Capital
  • Ahvaz City
ابراهیم‌زاده، عیسی، و مرتضی اسدیان. 1392. تحلیل و ارزیابی میزان تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران؛ موردشناسی شهر کاشمر. جغرافیا و آمایش شهری (6): 30-17. https://gaij.usb.ac.ir/article_1075.html
ابوالفتحی، محمد، و لقمان قنبری. 1398. بررسی موانع و راهکارهای تحقق حکمرانی خوب در ایران با تاکید بر سرمایه اجتماعی در سطح کلان. پژوهش‌های راهبردی سیاست (29): 41-9. https://qpss.atu.ac.ir/article_10449.html
اجزاء شکوهی، محمد، محمد رحیم رهنما، و نسرین گوهری قاسم‌پور. 1393. مطالعه تطبیقی شاخص‌های حکمروایی خوب شهری در کلان‌شهرهای ایران. ششمین کنفرانس ملی مدیریت و برنامه‌ریزی شهری با تاکید بر مولفه‌های شهر اسلامی. مشهد: شورای اسلامی شهر مشهد. https://www.symposia.ir/URBANPLANING06
آدینه‌وند، علی‌اصغر، مریم حاجی‌زاده، و مصطفی قدمی. 1392. بررسی عملکرد شهرداری در چهارچوب حکمرانی خوب شهری؛ نمونه مورد مطالعه: شهر بابلسر. مدیریت شهری (31): 64-41. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=188427
پورمحمدی، محمدرضا، کریم حسین‌زاده دلیر، و عیسی پیری. 1389. حکمروایی مطلوب شهری بر بنیان سرمایه اجتماعی: آزمون نظم نهادی- فضایی ارتباطی و فاعلیت‌مندی غیراقتصادی. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک (1): 52-35. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=129700
تقوایی، علی‌اکبر، و رسول تاجدار. 1388. درآمدی بر حکمروایی خوب شهری در رویکردی تحلیلی. مدیریت شهری (23): 58-45. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=114738
توکلی، هانیه و مهدی مومنی. 1395. بررسی میزان تحقق‌پذیری شاخص‌های حکمروایی خوب شهری با تاکید بر کیفیت زندگی شهری؛ مطالعه موردی مناطق 1، 7 و 22 شهر تهران. مطالعات مدیرت شهری (26): 18-1.  https://ums.srbiau.ac.ir/article_9563.html
حاجی‌لو، زهرا، سیدجمال‌الدین دریاباری، عباس ارغان، و رحمت‌ا... فرهودی. 1396. تحلیل تطبیقی مدیریت شهری در کلانشهرهای تهران و لندن و توانمندسازی مدیران در راستای مدیریت یکپارچه‌ شهری. فصلنامه جغرافیا (3): 151-133. http://www.jgeoqeshm.ir/article_54109.html
حبیبی، داود، و سحر محبوبی. 1398. تبیین رابطه حکمروایی خوب شهری و رضایتمندی شهروندان از عملکرد شهرداری، مطالعه موردی: شهر دو گنبدان. مطالعات محیطی هفت حصار 8 (30): 58-47. https://hafthesar.iauh.ac.ir/article-1-784-fa.html
حسینی، سیدهادی. 1395. تحلیل شاخص‌‌های حکمروایی خوب شهری با تاکید بر نظرات شهروندان و مدیران. فصلنامه مطالعات شهری 5 (20): 52-43. https://urbstudies.uok.ac.ir/article_40907.html
حشمت‌زاده، محمدباقر، اکبرمحمد حاجی‌یوسفی، و محمدعلی طالبی. 1396. بررسی موانع تحقق حکمرانی خوب در فرهنگ سیاسی ایران. جستارهای سیاسی معاصر (1): 24-1. https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_2630.html
حکمت‌نیا، حسن، محمد ملکی، میرنجف موسوی، و علیرضا افشانی. 1396. سنجش میزان تحقق‌پذیری حکمروایی خوب شهری در ایران، مطالعه موردی شهر ایلام. پژوهش‌های جغرافیای انسانی (3): 619-607. https://jhgr.ut.ac.ir/article_57235.html
خادم‌الحسینی، احمد، حسین منصوریان، و محمدحسین ستاری. 1389. سنجش کیفیت ذهنی زندگی در نواحی شهری. جغرافیا و مطالعات محیطی (3): 60-45. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=125507
خواجه شاهکوهی، علیرضا، شهرام مهدوی، فرشاد سوری، و رضا صمدی. 1391. ارزیابی و سنجش شاخص‌های ذهنی کیفیت زندگی شهری؛ مطالعه موردی: شهر کاشان. مدیریت شهری (30): 296-285. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=188725
دباغ، سروش، و ندا نفری. 1388. تبیین مفهوم خوبی در حکمرانی خوب. مدیریت دولتی (3): 18-3. https://jipa.ut.ac.ir/article_20310.html
دوله، فاطمه، سیف‌اله سیف‌الهی، و حبیب‌اله زنجانی. 1397. بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر حکمرانی خوب (مورد مطالعه: دانشجویان جوان دانشگاه آزاد اسلامی- واحد علوم و تحقیقات تهران). مطالعات راهبردی ورزش و جوانان (40): 176-153. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=525562
ربانی خوراسگانی، علی، و مسعود کیانپور. 1386. مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی؛ مطالعه موردی: شهر اصفهان. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان (59-58): 108-67. https://jspi.khu.ac.ir/article-1-212-fa.html
رسول‌زاده اقدم، صمد، صمد عدلی‌پور، و خدیجه کوهی. 1395. تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی با هویت بازاندیشانه؛ مورد مطالعه: دانشجویان کارشناسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان. توسعه اجتماعی (2): 122-95. https://qjsd.scu.ac.ir/article_12685.html
رضوی، نیازمند. 1392. ارزیابی شاخص‌های حکمرانی خوب شهری، مناطق دو، هشت و یازده شهر مشهد. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری.
زاهد زاهدانی، سیدسعید، و سیدمحسن زهری بیدگلی. 1391. مدیریت شهری و تبیین مشارکت اجتماعی شهروندان در شهرداری. مطالعات جامعه‌شناختی شهری (5): 120-83. https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=199368
زاهدی، محمدجواد، ملیحه شیانی، و پروین علی‌پور. 1388. رابطه سرمایه اجتماعی با رفاه اجتماعی. رفاه اجتماعی (32): 130-109. https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=1870&sid=1&slc_lang=fa
زهیری، علیرضا. 1393. نسبت‌سنجی بوم‌شناسانه الگوی حکمرانی خوب. علوم سیاسی (66): 111-87. https://www.magiran.com/paper/1433093
زیاری، کرامت‌اله، وحید نیک‌پی، و علی حسینی. 1392. سنجش میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری بر اساس الگوی حکمرانی خوب شهری؛ مطالعه موردی شهر یاسوج. مسکن و محیط روستا (141): 86-69. https://jhre.ir/article-1-223-fa.html
ساعی، علی، افشار کبیری، محمدسالار کسرایی، و حسین صادقی.1390. سرمایه اجتماعی و حکمرانی خوب: تحلیل تطبیقی فازی بین کشوری از سال 2000 تا 2008. فصلنامه مسائل اجتماعی ایران (2): 94-63. https://jspi.khu.ac.ir/browse.php?a_id=254&sid=1&slc_lang=fa
ستاری ساربانقلی، حسن، و حسین ذبیحی. 1388. نگرشی بر مفهوم مدیرت شهری حضرت رسول اکرم در شهر مدینه تجلی زیبای مدیریت شهر در شهر اسلامی. فراسوی مدیریت (10): 146-105. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=119734
سلیمانی، علیرضا، احمد آفتاب، و شبنم صدق‌کار. 1394. تحلیل و ارزیابی میزان تحقق‌پذیری حکمرانی خوب شهری در ارومیه. مطالعات مدیریت شهری (21): 80-65. https://ums.srbiau.ac.ir/article_9154.html
شریف‌زادگان، محمدحسین، و حسین قانونی. 1396. تحلیل رابطه حکمروایی خوب کشورها و کیفیت زندگی شهرها. رفاه اجتماعی (66): 221-185. https://refahj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=3027&sid=1&slc_lang=fa
صالحی، رضا، مرتضی نعمتی، و سعید امان‌پور. 1393. بررسی سازوکار تاثیرگذاری شاخص‌های سرمایه اجتماعی در حکمرانی مطلوب شهری با استفاده از Amos‌. برنامه‌ریزی فضایی (12): 24-1. https://sppl.ui.ac.ir/article_15989.html
صفائی‌پور، زهرا. 1396. نقش مدیریت شهری در راستای تحقق توسعه پایدار شهری(مطالعه موردی: شهر ایلام). فصلنامه مطالعات عمران شهری (2): 192-168. http://ensani.ir/file/download/article/1541325839-10162-2-7.pdf
عباس‌زاده، محمد، محمدباقر علیزاده اقدم، و سیدرضا اسلامی بناب.1391. بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و آنومی اجتماعی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی (1): 172-145. https://jisr.ut.ac.ir/article_36551.html
فنی، زهره، سامان حیدری، و پرویز آقایی. 1394. سنجش کیفیت زندگی شهری با تاکید بر جنسیت، مطالعه موردی: شهر قروه. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری (12): 78-65. http://ensani.ir/file/download/article/20160719130057-9916-91.pdf
فوکویاما، فرانسیس.1386. پایان نظم: سرمایه اجتماعی و حفظ آن. ترجمه غلامعباس توسلی. تهران: حکایت قلم نوین.
فیروزی، محمدعلی، و هادی علیزاده. 1396. تحلیل و پیش‌بینی تحقق رویکرد حکمروایی شهری در مدیریت شهری اهواز. فضای جغرافیایی (58): 284-265. http://geographical-space.iau-ahar.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-732-8&slc_lang=fa&sid=1
قربانی، مهدی، لیلا عوض‌پور، و سارا راسخی. 1395. تحلیل سرمایه اجتماعی شبکه زنان روستایی در راستای توانمندسازی جوامع محلی(منطقه مورد مطالعه: روستای بزیجان، شهرستان محلات، استان مرکزی). مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران (2): 294-273. https://jisr.ut.ac.ir/article_59243.html
کبیری، افشار. 1390. تبیین جامعه شناختی حکمرانی خوب: بررسی تطبیقی-فازی بین کشوری از سال 2008-2000. رساله ی دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم اجتماعی، گروه علوم اجتماعی.
کاظمیان، غلامرضا. 1395. درآمدی بر الگوی حکمروایی شهری، در اندیشه‌های نو در مدیریت و حکمروایی شهری. به کوشش جواد مهدی‌زاده. تهران: انتشارات آگاه.
کاظمیان، غلامرضا، اسماعیل صالحی، محمدهادی ایازی، علی نوذرپور، حسین ایمانی جاجرمی، و نوید سعیدی رضوانی.1392. مدیریت شهری: مبانی و حوزه‌ها. تهران: انتشارات تیسا.
کمیجانی، اکبر، و پروانه سلاطین. 1387. تاثیر حکمرانی خوب بر رشد اقتصادی در گروه کشورهای منتخب OPEC و OECD. مدل‌سازی اقتصادی (6): 24-1. https://eco.firuzkuh.iau.ir/article_555679.html
کوزه‌گر، لطفعلی، علی‌اصغر آدینه‌وند، مهدی علیان، و نرگس نظری. 1395. ارزیابی مدیریت شهر اهواز در چارچوب حکمرانی خوب شهری. معماری و شهرسازی پایدار (2): 16-1. https://jsaud.sru.ac.ir/article_662.html
لطیفی، غلامرضا.1391. مدیریت شهری. تهران: انتشارات علم.
محمدپور زرندی، حسین، و سیدمحسن طباطبایی مزدآبادی.1396. حکمروایی خوب شهری رهیافتی نوین به اقتصاد و مدیریت شهری. تهران: انتشارات طحان.
مرتضوی، مهدی. 1394. مدیریت محلی و حکمروایی شهری. با نگاهی به ساختار مدیریت شهری ژاپن، کره جنوبی، ترکیه و فرانسه. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
موصوصی، نفیسه، و علیرضا لاجوردی. 1393. مطالعه کیفیت زندگی شهری در ایران. پژوهش‌های اقتصادی. (2): 95-69. https://ecor.modares.ac.ir/article-18-9042-fa.html
نقدی، اسداله، و حیدر بابایی. 1394. مروری بر شاخص‌ها و مولفه‌های کیفیت زندگی شهری. مطالعات مدیریت شهری (23): 14-1. https://ums.srbiau.ac.ir/article_9389.html
وظیفه‌دوست، حسین، و مهدی امینی. 1388. بررسی میزان اهمیت شاخص‌های کیفیت زندگی شهری تهران از دیدگاه مدیران و متخصصان مدیریت شهری‌. مطالعات مدیریت شهری (3): 18-1. https://ums.srbiau.ac.ir/article_4739.html
Borg, R., Arho Toikka, and Eeva Primmer. 2015. Social capital and governance: a social network analysis of forest biodiversity collaboration in Central Finland. Forest Policy and Economics (50): 90-97. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S138993411400118X
Borraz, O., and Patrick Le Galès. 2010. “Urban governance in Europe: The government of what?”. Pole Sud (1): 137-151. https://journals.openedition.org/metropoles/4297
Bowles, S., and Herbert Gintis. 2002. Social capital and community governance. The economic journal (112): 483, F419-F436. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/1468-0297.00077
Coverdill, J. E., Carlos A. López, and Michelle A. Petrie. 2011. “Race, Ethnicity and the Quality of Life in America, 1972-2008”. Social Forces (3): 783-805. https://www.jstor.org/stable/41290088
Elahi, Kh. Q. 2009. “UNDP on good governance”. International Journal of Social Economics (12): 1167-1180. https://ideas.repec.org/a/eme/ijsepp/v36y2009i12p1167-1180.html
Epstein, G. S., and Ira N. Gang. 2009. “Good governance and good aid allocation”. Journal of Development Economics (1): 12-18. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0304387808000734
Go, F. M., Mariapina Trunfio, and Maria Della Lucia. 2013. “Social capital and governance for sustainable rural development”. Studies in Agricultural Economics (115): 104-110. https://www.endpoverty.org.in/?gclid=EAIaIQobChMInKqwpdmF-QIVvhkGAB012Ak8EAAYASAAEgLTkPD_BwE
Helliwell, J. F., Haifang Huang, Shawn Grover, and Shun Wang. 2014. “Good governance and national well-being: What are the linkages?”. OECD Working Papers on Public Governance (25): 1-75. https://www.oecd-ilibrary.org/docserver/5jxv9f651hvj-en.pdf?expires=1658260279&id=id&accname=guest&checksum=97155D89670E6CE04E51978BD8122B52
Hlepas, N. 2013. Quality of life and local governance. SEARCH WP 05. http://www.ub.edu/searchproject/wp-content/uploads/2013/09/WP05.21.pdf
Jankauskas, V., and Janina Šeputienė. 2007. “The relationship between social capital, governanc and economic performance in Europe”. Business: Theory and Practice (3): 131-138. https://www.happierlivesinstitute.org/report/economic-growth/?gclid=EAIaIQobChMI0r-wgdqF-QIVt41oCR1vVQ03EAAYASAAEgKsJPD_BwE
Lintelo, D. J. H., Jaideep Gupte, J. Allister Mcgregor, Rajith W. D. Lakshman, and Ferdous Jahan. 2018. “Wellbeing and urban governance: Who fails, survives or thrives in informal settlements in Bangladeshi cities?”. Cities (72): 391-402. https://eprints.whiterose.ac.uk/122170/10/1-s2.0-S0264275117301622-main.pdf
Lockwood, M. 2010. “Good governance for terrestrial protected area: A framework, principle and performance outcoms”. Journal of Environmental Management (3): 754-766. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301479709003508
Lupala, J. M. 2015. “Urban governance in the changing economic and political landscapes: A comparative analysis of major urban centres of Tanzania”. Current Urban Studies (3): 147-160. https://www.scirp.org/journal/paperinformation.aspx?paperid=57612
Pereira, M, and Maria Cristina Canavarro. 2015. “Reliability and validity of the European Portuguese version of the quality of life index EUROHIS-QOL-8 in HIV-infected patients”. Revista Portuguesa de Saúde Pública (2): 183-187. https://estudogeral.sib.uc.pt/bitstream/10316/44879/1/2015%20Reliability%20of%20EUROHIS-QOL-8%20in%20HIV.pdf
Ritter, T. 2013. Social capital as a determinant for good governance (An empirical analysis of the 27 EU member states). EGPA annual conference Edinburgh Scotland-UK. http://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-440-en.html&sw=Social+Capital
Roberts, S. M., Sarah Wright, and Phillip Oneill. 2007. “Good governance in the pacific? Ambivalence and possibility”. Geoforum (5): 967-984. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0016718507000826
Sampson, R. J., Doug McAdam, Heather MacIndoe, and Simón Weffer‐Elizondo. 2005. “Civil society reconsidered: The durable nature and community structure of collective civic action”. American Journal of Sociology (3): 673-714. https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/3226956/Sampson_CivilSocietyReconsidered.pdf?sequence=2&isAllowed=y
Srivastava, M. 2009. Good governance-concept, meaning and features: A detailed study. Available at http://ssrn.com/abstract=1528449
UN. Secretariat. 2006. Definition of basic concepts and terminologies in governance and public administration, UN.  https://digitallibrary.un.org/record/566603?ln=en
World Bank. 2000. Cities in transition: A strategic view of urban and local government issues. Infrastructure Group, Urban Development, Washington, DC: World Bank.