ارتقاء امنیت مسکن مبتنی بر تبیین شاخصه‌های دسترسی بصری در خانه‌های تاریخی شهر بوشهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، ایران.

2 دانشیار گروه مهندسی معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران (نویسنده مسئول).

3 استادیار گروه مهندسی معماری، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

10.22034/aaud.2022.269651.2406

چکیده

تأمین امنیت فضایی از طریق دسترسی بصری در خانه، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های استمرار حیات در بافت‌های تاریخی است. این مؤلفه رابطه‌ای‌ مستقیم با مفهوم کیفیت دارد و عوامل اجتماعی، اقتصادی، روان‌شناسی و کالبدی بر آن اثر‌گذار است. به‌رغم اهمیت، تحلیل نقش دسترسی بصری بر امنیت درون خانه از منظر ساختار فضایی، پیکره‌بندی و نحوه استقرار فضا‌ها، در زمره‌ پژوهش‌هایی است که کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر مبتنی بر تحلیل میدانی و با تکیه ‌بر فن نحو فضا و بهره‌مندی از نرم‌افزار UCL Depthmap 10، شاخصه‌ دسترسی بصری ابنیه مسکونی در بافت تاریخی بوشهر را مورد مطالعه قرار داده است. تبیین چگونگی ایجاد دسترسی بصری در خانه‌های تاریخی شهر بوشهر و نوع اثرگذاری آن بر ارتقاء امنیت، مهم‌ترین هدف این پژوهش است. پژوهش کیفی است و در حوزه‌ روش‌شناسی متکی بر تحلیل و پیمایش است. بدین منظور، ابتدا شاخصه‌ دسترسی بصری و چگونگی پیوند آن با امنیت مورد بررسی قرار گرفته است و در بخش تحلیل میدانی، شاخصه‌ها در یازده خانه‌ تاریخی، سنجش شده‌اند. یافته‌ها مبین آن است که شاخصه‌ی دسترسی بصری در فضا‌های داخلی خانه با قرار گرفتن در کنار مؤلفه‌های عمق متریک، یکپارچگی و نمودار‌های توجیهی، رفتار متفاوتی از خود نشان می‌دهد. مبتنی بر تحلیل نمودار‌های توجیهی، خانه‌های تاریخی بوشهر از نظر سلسله‌مراتب دسترسی، از پیچیدگی زیادی برخوردار نیستند و نمودار توجیهی آن‌ها زنجیروار و دسترسی به فضا‌های داخلی این خانه‌ها بسیار آسان‌ است. نتایج نشان می‌دهد که در فضا‌هایی با عمق کم، بیش‌ترین میزان دسترسی بصری وجود دارد و با خوشه‌ای شدن نمودار توجیهی، عمق فضا افزایش ‌یافته و میزان دسترسی بصری کاهش می‌یابد. هم‌چنین، با افزایش میزان دسترسی بصری، میزان امنیت سایر فضا‌ها افزایش و دسترسی‌پذیری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه، متناسب با نوع کاربری فضا، نقش دسترسی بصری نیز تغییر می‌کند و افزایش این مؤلفه در فضا‌های نیمه‌خصوصی، تضمین‌کننده امنیت فضا‌های خصوصی خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Improving Housing Security based on the Explanation of Visual Access Indicators in Historical Houses of Bushehr

نویسندگان [English]

  • Seyedeh Maryam Sajjadi 1
  • Ahmad Danaeinia 2
  • Javad Divandari 3
1 M.A. of Architecture, Faculty of Architecture and Art, University of Kashan, Iran.
2 Associate Professor of Architectural Engineering, Faculty of Architecture and Art, University of Kashan, Kashan, Iran (Corresponding Author).
3 Assistant Professor of Architectural Engineering, Faculty of Architecture and Art, University of Kashan, Kashan, Iran.
چکیده [English]

Providing spatial security through visual access in the home is one of the most important components of living in historical textures. This component is directly correlated with the concept of quality and can be influenced by social, economic, psychological, and physical factors. Despite its importance, analysis of the role of visual access in security inside the house from the perspective of spatial structure, configuration, and spatial location is among the top research that has received less attention. The present study deals with the investigation of the visual access indicator of the residential buildings in the historical texture of Bushehr based on the field study and using the space syntax technique in the UCL Depthmap 10 Software. An explanation of how visual access is created in the historical houses of Bushehr and its effectiveness in the improvement of security is the most important objective of the present study. It is qualitative research that is based on an analytical-survey approach in the psychological field. To that end, first, the visual access indicator and its connection with security have been investigated and in the field study section, the indicators have been examined in eleven historical houses. The findings indicate that the visual access indicator in the interior spaces behaves differently when associated with components such as metric depth, integration, and justified graphs. Based on the analysis of the justified graphs, the historical houses of Bushehr are not much complex regarding the access hierarchy and their justified graphs are chained, and access to the interior spaces of these houses is very easy. The results indicate that the highest visual access can be seen in low-depth spaces and with the clustering of the justified graph, the space depth is increased while the visual access is reduced. Also, with the increase in visual access, the security in other spaces is increased and their accessibility is reduced. As a result, in line with the type of space use, the role of visual access is also changed and the increase in this component in the semi-private spaces would guarantee the security of the private spaces.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Housing
  • Historical Texture
  • Security
  • Visual Access

مراجع

اصغری زمانی، اکبر، و شاهرخ زادولی خواجه. ۱۳۹۳. “بررسی تأثیرات فرهنگی و اجتماعی عدم امنیت زنان در فضا‌های شهری.” ماهنامه مهندسی فرهنگی (۸۲): ۱۰۵-۱۱۸. http://noo.rs/9Yx9p.
بشیرزاده، سحر. ۱۳۹۳. “بررسی کارکرد تئوری اسپیس سینتکس در حوزه معماری.” همایش ملی نظریه‌های نوین در معماری و شهرسازی، قزوین. https://civilica.com/doc/383240.
حیدری، علی‌اکبر، عیسی قاسمیان اصل، و مریم کیایی. ۱۳۹۶. “تحلیل ساختار فضایی خانه‌های سنتی ایران با استفاده از روش نحو فضا (مطالعه موردی: مقایسه خانه‌های یزد، کاشان و اصفهان).” فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی ۷(۲۸): 21-34. https://www.sid.ir/paper/505298/fa.
حیدری، علی‌اکبر، یعقوب پیوسته‌گر، و مریم کیایی. ۱۳۹۵. “تحلیل دانه‌بندی بلوک‌های مسکونی از منظر جرم‌شناسی با استفاده از تکنیک نحو فضا.” هنر‌های زیبا- معماری و شهرسازی ۲۱(۳): ۹۱-۱۰۱. doi:10.22059/JFAUP.2016.61105
سجادزاده، حسن، محمد سعید ایزدی، و محمدرضا حقی. ۱۳۹۶. “رابطه پیکره‌بندی فضایی و امنیت محیطی در سکونتگاه‌های غیررسمی شهر همدان.” هنر‌های زیبا- معماری و شهرسازی ۲۲(۲): ۱۹-۲۸. doi:10.22059/JFAUP.2017.228108.671640
سلطانی، لیلا، حسن بیک‌محمدی، و سمیه حیدری. ۱۳۹۵. “تحلیل فضایی احساس امنیت در محلات مختلف شهری (مورد مطالعه: شهر قدس).” پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی ۵(۳): ۸۷-۱۰۴. doi:10.22108/SSOSS.2016.20963
شیخ بهایی، امیررضا. ۱۳۹۸. “بررسی اصل درون‌گرایی در مسکن ایرانی بر اساس نظریه نحو فضا (مطالعه موردی: خانه‌های سنتی اقلیم گرم و خشک).” مدیریت شهری و روستایی ۱۸ (۵۴): ۶۳-۷۸. http://ijurm.imo.org.ir/article-1-2436-fa.html.
طاهرخانی، حبیب الله. ۱۳۸۱. “طراحی شهری: ایجاد فضا‌های قابل دفاع شهری.” مدیریت شهری (۹): ۸۸-۹۵. http://noo.rs/TrN4k
علی‌الحسابی، مهران، سید باقر حسینی، و فاطمه نسبی. ۱۳۹۱. “تحلیل کیفیت بصری فضای مسکونی با توجه به قابلیت و میزان دید (نمونه موردی: خانه‌های بافت قدیم بوشهر).” انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران (۴): ۶۹-۸۳. https://iaau.org.ir/1391/06/01/1004
کرمی، سروش، فاطمه محمودنژاد، عباس فخرایی، و روح‌الله امیدقانع. ۱۳۹۴. “ارزیابی میزان تأثیر شهرسازی مشارکتی بر کیفیت‌های تنوع و احساس امنیت محلات مسکونی در ایران.” پژوهش و برنامه‌ریزی شهری ۶(۲۰): ۱۵۷-۱۷۰. doi:20.1001.1.22285229.1394.6.20.10.2.
مطلبی، قاسم، فاطمه خدادادی آق قلعه، و علی‌اکبری. ۱۳۹۵. “تأثیر احساس امنیت بر رضایتمندی سکونتی در مجتمع مسکونی هزار دستگاه نازی‌آباد تهران بر اساس مدل C.P.T.E.D.” هنر‌های زیبا- معماری و شهرسازی ۲۱(۱): ۶۷-۷۸. doi: 10.22059/JFAUP.2016.59690
معروفی، سکینه، و مژگان جعفری شمس‌آباد. ۱۳۹۷. “مطالعه تطبیقی نقش پیکر‌بندی و چیدمان فضایی محله‌های شهری در میزان احساس امنیت ساکنین (نمونه موردی: محلات جهانشهر و مهرویلا در شهر کرج).” نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری ۹(۳۴): ۱۱۹-۱۳۲. doi:20.1001.1.22285229.1397.9.34.9.0.
معموری، سودابه. ۱۳۹۶. پایداری زیست‌محیطی در ساختمان‌های مسکونی (مطالعه موردی: شهر بوشهر). بوشهر: پالمیرا.
منتظر‌الحجه، مهدی، مجتبی شریف نژاد، و مریم رجبی. ۱۳۹۷. “سنجش عوامل کالبدی مؤثر بر حس امنیت در فضا‌های شهری از دیدگاه سالمندان (مورد پژوهشی: میدان خان یزد).” نشریه معماری و شهرسازی ایران ۹(۱): ۹۱-۱۰۵. doi:https://doi.org/10.30475/isau.2018.68582.
موقرپاک، علی، قاسم فرجی، و محمد صدیق قربانی. ۱۳۹۴. “نقش برنامه‌ریزی و طراحی شهری بر احساس امنیت در مجتمع‌های مسکونی شهر همدان.” مطالعات فرهنگی پلیس ۵۱-۷۴. https://civilica.com/doc/1189592
همدانی گلشن، حامد. ۱۳۹۴. “بازاندیشی نظریه «نحو فضا»، رهیافتی در معماری و طراحی شهری، مطالعه موردی: خانه بروجردی‌ها، کاشان.” هنر‌های زیبا- معماری و شهرسازی ۲۰(۲): ۸۵-۹۲. doi:10.22059/JFAUP.2015.56720
Arslan, H. Derva, and burak Koken. 2016. “Evaluation of the Space Syntax Analysis in Post-Strenghening Hospital Buildings.” Architecture Research 6(4): 88-97. doi:10.5923/j.arch.20160604.02
Christopher, Alexander. 1394. The Nature of Order, The Phenomenon of Life. Translated by Reza sirus Sabri and Ali Akbari. Tehran: Parham Naghsh.
Dursun, Pelin. 2007. “Space Syntax in Architectural Design.” 6th international space syntax symposium, Istanbul. 
Ekblom, Paul. 2011. “Deconstructing CPTED and Reconstructing it for Practice, Knowledge Management and Research.” European Journal on Criminal Policy and Research 17: 7-28. https://doi.org/10.1007/s10610-010-9132-9
Erman, Onur. 2017. “Analysis of the Architectural Space through the Spatial Neighbourhood Concept.” Journal of the faculty of engineering and architecture 32(1): 165-176.
Foster, Sarah, Matthew Knuiman, Karen Villanueva, Lisa Wood, Hayley Christian, and Billie Giles-Corti. 2014. “Does walkable neighbourhood design influence the association between objective crime and walking.” International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 11(100). https://doi.org/10.1186/s12966-014-0100-5
Friedrich, Eva, Bill Hillier, and Alain Chiaradia. 2009. “Anti-social Behaviour and Urban Configuration using space syntax to Understand spatial patterns of social-environmental disorder.” 7th international space syntax symposium, Stockholm, 1-16.
Groat, Linda N., and David Wang. 1398. Architectural Research Methods. Translated by Alireza Eynifar. Tehran: University of Tehran.
Hillier, Bill, Julienne Hanson, and Hillaire Graham. 1987. “Ideas are in Things: An Application of the Space Syntax Method to Discovering House Genotyes.” Environment and Planning B: Planning and Design 14(4): 363-385. doi:10.1068/b140363
Hoon, Tan Kian. 2003. Crime Prevention Through Environmental Design. Singapore: Guidebook. www.ncpc.gov.sg Email: spf_ncpc@spf.gov.sg
Jacobs, Jane. 1961. The death and life of great american cities. New york: random house of canada.
Lucas, Paul, Judy Spence, Lindy Nelson-Carr, and Warren Pitt. 2007. “Crime prevention through environmental design, Guidelines for Queensland, Part 1: Essential features of the safer places.” Queensland.
Newman, Oscar. 1972. Defensible Space; Crime Prevention Through Urban Design. New York: Macmillan.
Russ, Thomas H. 2009. Site Planning and Design Handbook. McGraw-Hill: The McGraw-Hill Companies.
Schneider, Richard H., and Ted kitchen. 2013. “Putting crime prevention through environmental design into practice via planning systems A comparison of experience in the US and UK.” Built Environment 39: 9-30.
Turner, Alasdair, Maria Doxa, David O’Sullivan, and Alan Penn. 2001. “From Isovists to Visibility Graphs: a Methodology for the Analysis of architectural space.” Environment and Planning B: Planning and Design 28: 103-121. doi:10.1068/b2684
Van Nes, Akkelies. 2011. “the one and two dimensional isovists analysis in space syntax.” Research in Urbanism series 2: 163-183. doi:https://doi.org/10.7480/rius.2.211
Warr, Mark. 2000. “Fear of Crime in the United States: Avenues for Research and Policy.” Measurement and Analysis of Crime and Justice 4: 451-489. https://www.ojp.gov/ncjrs/virtual-library/abstracts/fear-crime-united-states-avenues-research-and-policy

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 اردیبهشت 1400
  • تاریخ بازنگری: 11 اسفند 1400
  • تاریخ پذیرش: 14 فروردین 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار