برررسی و ارزیابی شاخص های موثر در هویت شهری، نمونه موردی: محله جلفا در شهر اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

شهر بزرگترین نماد تمدن بشری است که بشر آن را برای امنیت و آسایش خود بنا نموده است. شهر تنها یک سکونتگاه نیست، بلکه آبادی است که روح اجتماع در آن دمیده شده است و از آن هویت می‌گیرد‌ هویت شهری، هویت جمعی است که با تبلور عینی در فیزیک و محتوای شهر معنادار می‌شود و به واسطه ایجاد تداعی خاطرات عمومی در شهروندان، و تعلق خاطر شهرنشینان را به سوی شهروند شدن هدایت می‌کند. پس هرچند که هویت شهر خود معلول فرهنگ شهروندان آن است؛ لیکن فرآیند شهروند‌سازی را تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند باعث تدوین معیارهایی مرتبط با مشارکت و قضاوت نزد ناظران و ساکنان گردد.
از آنجایی که «‌هویت» مجموعه‌ای از صفات و مشخصاتی است که باعث «تشخص» یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر   می‌شود؛ شهر نیز به تبعیت از این معیار، شخصیت یافته و مستقل می‌گردد. مقوله هویت به طور عام و هویت شهری به طور خاص از جمله مقولاتی است که به جهت نقشی که در شناخت افراد، اشیا، اجتماعات و مکان‌ها دارد، حائز اهمیت فراوان است. علی رغم اهمیت این موضوع در دوران اخیر بحران هویت شهری به صورت نگران کننده‌ای احساس می گردد شهرها و فضاهای شهری در گذشته از استقلال، شخصیت و هویت ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند؛ در حالی‌که آنچه از اغلب شهرهای کنونی در ذهن عموم شکل می‌گیرد جز مجموعه‌ای از ساختمان‌های بلند، خیابان‌ها، ادارات و پارک‌ها نیست که‌ در نتیجه آن، تعلق خاطر به این فضاها به مرور کمتر و کمتر می‌شود. در واقع باید گفت در دوره معاصر و به‌ خصوص در سا‌‌‌ل‌های اخیر ساختن برای ساختن و نه ساختن برای زیستن مجالی را برای توجه به مقولاتی مهم و عمیق همچون هویت در شهرسازی و معماری باقی نگذاشته است. مدیران و طراحان شهری به جدیت با تدوین قوانین سعی بر اعمال نظر خود را بر کالبد مصنوع شهر داشته و از سوی دیگر شهروندان نیز که تابع فرهنگ و عناصر فرهنگی جامعه خویشند، اصرار بر هدایت کالبد شهر بر اساس فهم خویش از هویت شهری دارند. این مسئله مشکلات عدیده‌‌ای در فرآیند شکل‌گیری کالبد شهرها ایجاد نموده است و عملاً خلأهای بزرگی در وضع موجود با آرمان شهر پدید آورده است. از طرفی  به علت عدم آموزش‌های لازم و تقلیدهای بدون اندیشه از مظاهر غربی و الگوهای مدرن، شهرهای زیادی بر خلاف هویت اصیل شهر ایرانی، در حال شکل‌گیری و گسترش‌اند. در این میان فضاهای شهری و به‌ویژه فضاهای شهری تاریخی به سبب نقشی که در شکل دادن تصویر ذهنی و نقشه شناختی از شهرها در  هویت بخشی به شهرها از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. در مقاله حاضر شاخص‌های مؤثر بر هویت شهری و محله‌ای در محله جلفا، واقع در منطقه پنج شهرداری اصفهان که شکل‌گیری آن به دوران صفوی باز می‌گردد؛ معرفی شده است. این شاخص‌ها در ابعاد گوناگون زیست‌محیطی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی فضایی و میزان تاثیرشان برمبنای مطالعات میدانی وتطبیقی بوده است درانتها راهکارهایی درراستای ارتقای هرچه بیشتر این شاخص‌ها دراین محله ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Affecting Indicators in Urban Identity, Case Study Jolfa Neighborhood in Isfahan City

چکیده [English]

City is the greatest symbol of human civilization that human built that for its security
and comfort. City is not just a settlement, but it is a place in which spirit of society is
blown and takes identity from that. Urban identity is the identity of a group that finds
meaning by objective emergence in body and concept of the city and leads citizens
toward urbanization via creating recall of common memories in citizens, belongingness
and dependence. Although, the city's identity is depending on culture of its citizens, it
influences the process of citizenship creation and may cause to composition of relative
criteria with cooperation and judgment of residents and viewers.
Since "identity" is a complex of attributes and specifications that cause "distinguish" of
an individual or society from other people and societies; the city is also characterized
and becomes independent following this criterion. The issue of identity in general and
urban identity in particular is among issues being important due to its role in cognition
of individuals, things, societies and places.
Despite importance of this case in recent periods, the crisis of urban identity is
worryingly felt; because in the past, cities and urban spaces have been having
independence, character and a specific identity. While what is formed in public minds is
nothing but a complex of tall buildings, streets, offices and parks that as a result of that
sense of belonging to these spaces becomes low and lower. In fact, it should be said that
in contemporary period and especially in recent years building for construction not for
living has not left any space for considering important and deep issues like identity in
urbanization and architecture. Urban planners and managers are seriously trying to
supervise human-made body of the city by composing regulations and on the other
hand, the citizens who are following culture and cultural elements of their society are
insisting to lead the city's body based on their understanding of urban identity. This
issue has created major problems in process of formation of cities' body and practically
has created large voids in existing situation from the "Utopia".
Today, due to lack of necessary educations and non-thought following of western
approaches and modern patterns, many cities are forming and developing against
original identity of Iranian city. Beyond this, urban spaces and especially historical
urban spaces have great importance due to their role in formation of mental image and
cognitive plan of cities in giving identity to them.
At the present paper, effective indicatives on urban and neighboring identity in Jolfa
neighborhood, located in district 5 of Isfahan Municipality that its formation goes back
to Safavi era is introduced. These indicatives are studied in different environmental,
social, economic, physical and spatial dimensions and their effects on formation and
sustainability of the identity of this neighborhood were analyzed. Information gathering
and analysis done in this regard has been based on case study and adjustment
researches. At the end strategies are provided along with more promotion of these
indicatives in this neighborhood.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Identity
  • Belongingness
  • Sense of Place
  • Collective Memory
  • Sense of Citizenship
الطای، علی (1382) "بحران هویت قومی در ایران" چاپ اول، تهران، نشر شادگان.
بهزادفر، مصطفی (1386) "هویت شهر نگاهی به هویت شهرتهران"چاپ اول، تهران، انتشارات شهر.
بیشابور (31 تیر ماه 1387) روزنامه شهرستان (ص3)، سال سوم، شماره 122.
پاکزاد، جهانشاه (1385) "مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری"چاپ اول، تهران، انتشارات شهیدی.
ترکزاده، نغمه (1373) "رویش نو در باغ لاله زار" پایان­نامه کارشناسی­ارشد معماری، دانشگاه شهید بهشتی.
توسلی، محمود (1376) "اصول و روشهای طراحی شهری و فضاهای مسکونی در ایران"جلد اول، چاپ چهارم، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
چینگ، فرانسیس دی.تی (1370) "معماری: فرم، فضا و نظم" زهره قراگوزلو، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
رضازاده، راضیه (1380) "بحران ادرکی ‌رفتاری در فضای شهری" مجله شهرداری­ها، ویژه­نامه شماره ۵، طراحی شهری، سازمان شهرداری‌های کشور.
فرجامی، محمدرضا (1383) " ابعاد هویت شهری " جلد اول، مجموعه مقالات همایش مسایل شهرسازی، ساخت کالبدی شهر.
قاسمی اصفهانی‌، مروارید (1383) " اهل کجا هستیم؟ هویت بخشی به بافت‌های مسکونی"چاپ اول، تهران، انتشارت روزنه.
قطبی، علی اکبر (1387) "مفهوم هویت و معماری امروز ایران" ماهنامه آینه خیال (مهروآبان)، ص (87 – 83­)، شماره 10.
لینچ، کوین (1383) "سیمای شهرچاپ ششم" منوچهر مزینی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
مدنی پور، علی (1379‌) "طراحی فضای شهری، نگرشی بر فرایند اجتماع و مکانی" فرهاد مرتضایی، تهران، شرکت پردازش و­       برنامه­ریزی شهری.
مطوف، شریف (1386) "بحران هویت و تشدید آ‌ن‌ در زندگی‌ اردوگاهی پس از زلزله بم" مجله باغ نظر (پاییزوزمستان)، سال چهارم شماره هشتم.
 موثقی، رامین ، آیرملو، سحر (1385)" عناصر هویت فرهنگی‌ در شهر" مرجع مهندسی‌ عمران، اولین همایش بین‌المللی شهر برتر طرح برتر، همدان، سازمان عمران و شهرداری‌های همدان.
میرمقتدایی، مهتا (1383) "معیار‌های شناخت و ارزیابی هویت کلبدی شهر­ها" نشریه هنر‌های زیبا (پاییز)، ص (38 - 29) ، شماره 10.