ارزیابی فرآیند تدوین طرح راهبردی ساختاری شهر تهران با رویکرد آینده نگاری

دادفر, شیما; بندرآباد, علیرضا

doi:10.22034/aaud.2022.148227.1670

ارزیابی فرآیند تدوین طرح راهبردی ساختاری شهر تهران با رویکرد آینده نگاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، واحد فارسان، دانشگاه آزاد اسلامی، فارسان، ایران (نویسنده مسئول).

² دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

10.22034/aaud.2022.148227.1670

چکیده

طرح راهبردی- ساختاری شهر تهران مصوب سال 1386، آخرین طرح جامع مصوب تهران است که بر اساس پاردایم های جدید و رویکرد برنامه ریزی راهبردی تدوین شده است. این طرح علاوه بر موضوعات سنتی طرح های جامع موضوعات مهمی از جمله تغییر ساختار و کارکرد شهر، اصلاح نظام درآمدی شهرداری تهران، بهبود زیرساخت های شهری، ارتقاء کارایی نظام حمل و نقل شهری، تأمین ایمنی شهر در برابر سوانح طبیعی، بهبود کیفیت محیط زیست شهری و استفاده از شیوه های نوین برنامه ریزی کاربری زمین را مدنظر قرار داده است. هدف از این مقاله ارزیابی فرآیند تدوین این طرح از جهت لحاظ نمودن اصول و شاخص های رویکرد آینده نگاری و پیشنهاد اصلاح روند موجود بر اساس این رویکرد می باشد. پارادایم غالب این پژوهش تفسیری و در زمره پژوهش های کیفی است. فنون گردآوری داده ها از طریق مطالعه و مصاحبه نیمه ساخت یافته و پرسش نامه باز و شیوه تحلیل داده ها در قالب تکنیک دلفی و تحلیل محتوای کیفی و به صورت ساختاربندانه می باشد. شاخص ها و اصول رویکرد آینده نگاری (با استفاده از تکنیک دلفی استخراج شامل: توجه به ذی نفعان و ذی نفوذان) مشارکت پذیری)، توجه به نامعلومی ها، عدم قطعیت ها، شوک ها و پیچیدگی ها، توجه به روندها و مگاترندها، کل نگر بودن، شمولیت و همه شمولی، توجه به برنامه ها و نتایج اسناد فرودست و فرادست، نگاه بلندمدت، توجه به ارزش ها و جهان بینی، سناریو نویسی و آینده نگری، شناخت و تحلیل دقیق و سنجیده ای از محیط برنامه ریزی، ترسیم چشم انداز) و در طرح ساختاری راهبردی تهران با روش تحلیل محتوای اسنادی سنخ بندی و مقوله بندی گردیده و مجددا میزان در نظرگرفتن این اصول در سند طرح ساختاری راهبردی تهران مورد سنجش قرار گرفت. نتایج حاکی از این است که میزان در نظر گرفتن این اصول در تدوین برنامه های توسعه شهری در هر دو روش به میزان کم می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluating the Development of Tehran’s Structural- Strategic Plan Using a Foresight Approach

نویسندگان [English]

shima dadfar ¹
Alireza Bandarabad ²

¹ Urban Department, Architecture and urban department, central Tehran Branch, Islamic Azad University

² Urban Department, Architecture and Urban Faculty, Central Tehran Branch, Islamic Azad University

چکیده [English]

Tehran’s structural-strategic plan adopted in 2007 is the last comprehensive plan in Tehran which was developed based on new paradigms and strategic planning approaches; this plan covers not only traditional subjects of comprehensive plans but also includes such major issues as changing urban structure and functions, reforming revenue system of Tehran’s municipality, bolstering urban infrastructures, improving urban transportation system efficiency, providing safety and security for the city against natural disasters, improving urban environmental quality and using modern land use planning approaches. This article aims to evaluate the development process of this plan by considering foresight approach indicators and principles and proposing to reform this existing trend using the foresight approach. The main paradigm of this study is interpretive, which falls under qualitative research. Data are gathered by surveys and semi-structured interviews, and open-ended questionnaires while they are analyzed by Delphi techniques and structured qualitative content analysis. Indicators and principles of the foresight approach are elicited using the Delphi method, which includes regard for stakeholders and beneficiaries (participation), regard for the unknowns, uncertainties, shocks and complexities, regard for trends and megatrends, holism, inclusiveness and universality, regard for plans and low- and high-level document results, a long-term view, regard for values and worldviews, scenario writing and futurism, accurate understanding and analysis of the planning environment and visioning. These principles are categorized using the document content analysis method of Tehran’s structural-strategic plan and are measured by the extent to which they are incorporated into the plan. The results suggest that these principles are less regarded by both methods when developing urban development plans.

کلیدواژه‌ها [English]

Process
Tehran’s Structural-Strategic Plan
Foresight
Indicators

مراجع

Ahmadi, N. (2010). Introduction and critique of Delphi method. Social Science Book Monthly. 22. www.magiran.com/p696080
Abbasi Shahkooh, K., Soltani-Delgosha, M., Vahedian, A., & Abdullahi, A. (1999). Providing a process framework for meta-hybrid foresight. Iranian Journal of Management Sciences. 3(11). http://journal.iams.ir/article_59_bdf64320e71aeee1e552efd5e1f86bba.pf
Blind, K., & Cuhls, K. (1999). “Current Foresight Activities in Central Europe,” Technological Forecasting and Social Change, (50), 15-35. http://dx.doi.org/10.1016/S0040-1625(98)00021-3
Enayatollah, S. (2010). Questions of the future. Foresight as a tool for organizational and social change. Translated by Massoud Manzavi. Publisher. Defense Science and Technology Futures Research Center, Defense Industries Educational and Research Institute. Tehran.
Foren. (2001). “A Practical Guide to Regional Foresight,” Foren network, STRATA program.
Fateh Rad, M. et al. (2013). Methodological coordinates of the interdisciplinary field of foresight as an integrated meta-paradigm. Quarterly Journal of Interdisciplinary Studies in the Humanities. The 6(1). https://dx.doi.org/10.7508/isih.2014.21.00
Goodarzi, Gh., Azar, A., Azizi, F., & Babaei Meybodi, H. (2016). Proposing a framework for regional foresight as an interdisciplinary research field: Case study, Yazd province development planning document. Quarterly Journal of Interdisciplinary Studies in the Humanities. 8(2). https://www.sid.ir/FileServer/JF/39713953001
Horton, A.(1999). Forefront: A simple guide to successful foresight. Foresight, 1(1), 5-9. https://doi.org/10.1108/14636689910802052
Khakee, A. (1988). Relationship between futures studies and planning. European Journal of Operational Research 33 (1988) 200-211. https://doi.org/10.1016/0377-2217(88)90371-2
Krawczyk, E. (Thesis). (2006). Futures thinking in city planning process: the case of Dublin. Dublin Institute of Technology. https://arrow.tudublin.ie/builtdoc/1/
Kovasa, T. (2015). Application of Strategic Foresight in Government (Case Study of Finland, Singapore and the European Union), (2015). Translated by Mohsen Keshavarz Turk and Mostafa Keshavarz Turk. Tehran. Horizon Institute for Strategic Foresight.
Maddahi, Mohammad I., & Karavand, A. (2015). Foresight Principles. Concepts and methods. Tehran. Hormoz Publication.
Martin, B.R. (1995). Foresight in science and technology. Technology Analysis & Strategic Management, 7(2), 139-168. https://doi.org/10.1080/09537329508524202
Miles, I. (2002). Appraisal of alternative methods and procedure for producing regional foresight: Mobilising the regional foresight potential for an enlarged European Union. Retrieved from ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/foresight/docs/17-appraisal.pdf
Nyiri, L. (2003). Foresight as a Policymaking Tool. Technology Foresight for Organizers. Ankara, Turkey.
Pour Mohammadi, M., Hosseinzadeh Dalir, K., Ghorbani, R., & Zali, N. (2010). Reengineering the planning process with emphasis on foresight. Quarterly Journal of Geography and Development. 20(8). https://dx.doi.org/10.22111/gdij.2010.595
Popper, R. (2008b). Foresight Methodology: an overview and more. Germany: Manchester Institute of Innovation Research, Institute for research information and quality assurance.
Ratcliffe, J., & Krawczyk, E. (2011), “Imagineering City futures: The use of prospective through scenarios in urban planning, Science Direct, Futures. https://doi.org/10.1016/j.futures.2011.05.0051
Reger, G. (2001). Technology foresight in companies: From an indicator to a network and process perspective. Technology Analysis & Strategic Management, 13(4), 533-553. http://dx.doi.org/10.1080/09537320127286
Roney, C. (2010), Intersections of Strategic Planning and Futures Studies: Methodological Complementarities. Journal of Futures Studies, 15(2), 71-100. http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.390.2964&rep=rep1&type=pdf
Saritas, O., Taymaz, E., & Tumer, T. (2006). Vision 2023: Turkey’s national technology foresight program: A contextualist description and analysis. Economic Research Center Middle East Technical University. Retrieved from http://www.erc.metu.edu.tr/menu/series06/0601.pdf
Saed Mocheshi, R. & Rabbani, T. (2013). Analysis of the place of foresight in strategic planning of urban development in Iran. The First National Conference on Urban Management in 2025 Vision. Abhar University of Applied Sciences.
Tehran's Strategic-Structural Development Plan (Tehran's Comprehensive Plan) (2007). The main document approved by the Iran's Supreme Council of Urban Planning and Architecture. http://shora.tehran.ir/Portals/0/%D8%B3%D9%86%D8%AF%20%D8%B7%D8%B1%D8%AD%20%D8%AC%D8%A7 % D9% 85% D8% B9% 20% D8% B4% D9% 87% D8% B1% 20% D8% AA% D9% 87% D8% B1% D8% A7% D9% 86.pdf
UNIDO. (2005). UNIDO technology foresight manual: Organization and methods. Retrieved from. http://www.unido.org/filestorage/download/?file_id=45322
Voros, J. (2003). A generic foresight process framework. Foresight, 5(3), 10-21. http://dx.doi.org/10.1108/14636680310698379
Zali, N. (2011). Strategic Foresight and Regional Policy-Making with a Scenario Writing Approach, Quarterly Journal of Strategic Studies. 14(54). http://quarterly.risstudies.org/article_1294_1a859bc72b027c6d24b3ef3bf4d32834.pdf
Zali, N. (2013). Strategic foresight in regional planning and development. Tehran. Institute for Strategic Studies. 2nd edition.