کاربست ترجیحات محیطی کاربران به منظور رهیافتی بر بهبود فضای رودکناره‌‌های شهری، مطالعه موردی: ساحل بابلرود، شهر بابلسر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران.

2 دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران (نویسنده مسئول).

3 دانشیار گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه مازندران، بابلسر، مازندران، ایران.

10.22034/aaud.2021.274756.2434

چکیده

محیط شهری به طور همزمان می‌‌تواند باعث شکل‌‌دهی رفتارهای کاربران شده و قابلیت تطبیق‌‌پذیری با رفتار آنان را داشته باشد، بنابراین ایجاد فضاهایی برخاسته از خواسته‌‌ها و نیازهای کاربران (ترجیحات استفاده‌‌کنندگان از فضا) به منظور ایجاد فضایی شهری باهویت، زنده و پویا با هدف دستیابی به حداکثر میزان رضایت‌‌مندی ساکنان، لازم به نظر می‌‌رسد. پژوهش حاضر تلاش نموده تا با بررسی ترجیحات کاربران رودکناره بابلرود واقع در شهر بابلسر و داده‌‌های برآمده از تجربیات استفاده‌‌کنندگان، به فضایی مطلوب‌‌تر و هم‌راستا با خواسته‌‌ها و نیازهای کاربران دست یابد. این پژوهش به شیوه پیمایشی، در دو مرحله انجام پذیرفته است: مرحله نخست مطالعه‌‌ی مشاهده‌‌ای و مرحله دوم انجام مصاحبه‌‌ در قالب پرسش‌نامه نیمه ساختاریافته متشکل از ترکیبی از سوالات نظرسنجی، نمره‌‌دهی، اولویت‌‌بندی و توضیحی. تعداد نهایی پرسش‌نامه 324 عدد بوده است که سعی شد تا تمامی اطلاعات مستخرج از پرسش‌نامه‌‌ها به تفکیک سوالات در قالب جداول ساده و خوانا به عنوان داده‌‌های اصلی مصاحبه گردآوری شوند. تحلیل مصاحبه‌‌ها به روش تحلیل کیفی محتوا انجام گرفته و هم‌چنین در مواردی از مقوله‌‌بندی گویه‌‌ها و داده‌‌ها بهره برده شده است. پس از تحلیل و تطبیق داده‌‌ها مهم‌ترین گویه‌‌ها که موجب نارضایتی کاربران هستند به سه مولفه تداخل، مزاحمت و سروصدا (آلودگی صوتی) دسته‌‌بندی شدند. هم‌چنین برای تحلیل برخی از گویه‌‌های پرسش‌نامه از آزمون یو مان‌‌ویتنی استفاده گردید که مشخص شد که میزان روشنایی در شب در محدوده مطالعاتی مناسب نبوده در حالی که کاربران از میزان مبلمان شهری رضایت دارند. به طور کلی، اساسی‌‌ترین موارد به عنوان ترجیحات محیطی کاربران عبارتند از ایمنی و امنیت، محرمیت، سلسله‌مراتب فضایی، پیاده‌‌مداری و عدم وجودآلودگی صوتی؛ که برای رفع و یا بهبود آن‌ها نیز پیشنهاداتی ارائه گردید. علاوه بر موارد گفته شده، نتایج حاصل از پژوهش، نتایج به دست آمده از برخی از موارد در پیشینه پژوهش را نیز تایید می‌‌نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Utilization of the Environmental Preferences of the Users as an Approach to Improving Urban Riverside Spaces; Case Study: Babolrood Riverside, Babolsar

نویسندگان [English]

  • AmirSam Saadati 1
  • Vahid Heidar Nattaj 2
  • Novin Tavallaei 3
1 M.A. of Architectural Engineering, Faculty of Art and Architecture, Mazandaran University, Babolsar, Mazandaran, Iran.
2 Associate Professor of Architecture, Faculty of Art and Architecture, Mazandaran University, Babolsar, Mazandaran, Iran (Corresponding Author).
3 Associate Professor of Urban Planning, Faculty of Art and Architecture, Mazandaran University, Babolsar, Mazandaran, Iran.
چکیده [English]

The urban can form the users’ behaviors and at the same time adapt to their behaviors. Therefore, the creation of spaces derived from the users’ demands and needs (preferences of space users) to make lively and dynamic spaces with a specific identity to achieve the highest resident satisfaction seems to be necessary. The present study has aimed to achieve a more desirable space in line with the users’ demands and needs by investigating the preferences of users of Babolrood riverside in Babolsar, and the use of the data extracted from their experiences. It is a survey conducted in two stages: The first stage is observation and the second stage is performing interviews in the form of a semi-structural questionnaire consisting of a combination of survey, scoring, prioritization, and explain questions. The final number of questionnaires was 324 and it was tried to collect all the data extracted from the questionnaires as the main interview data in the form of simple and legible tables divided by the type of questions. Qualitative content analysis was used to analyze the interviews. Also, in some cases, the categorization of the items and data was used. After analyzing and matching the data, the most important annoying items for the users were categorized into three categories of interference, disturbance, and noise (noise pollution). Also, the Mann-Whitney U test was used to analyze some items of the questionnaire, and it was revealed that the level of lighting at night has not been appropriate in the studied area, while the users were satisfied with the urban furniture. Generally, the most important cases as the environmental preferences of the users are safety and security, privacy, spatial hierarchy, pedestrian-orientedness, and lack of noise pollution. Some suggestions were provided to solve these problems. In addition to the abovementioned, the results obtained from the present study also confirmed the results of some cases in the research background.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Space
  • Environmental Preferences
  • Babolsar
  • Babolrood
  • Riverside

مراجع

آتشین بار، محمد. 1388. تداوم هویت در منظر شهری. باغ نظر 6(12): 45-56. http://www.bagh-sj.com/article_32.html?lang=fa
آزادخانی، پاکزاد، علی جاسمی، و یونس آزادی. 1394. بررسی و تحلیل رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط شهری (مطالعه موردی: شهر ایوان). جغرافیا و مطالعات محیطی 4(16): 35-48.
پیربابایی، محمدتقی، لیلا مدقالچی، و علی نیکنما. 1395. اصول طراحی سبزراه‌های رودکناری. دومین کنفرانس بین المللی انسان، معماری، عمران و شهر، آذربایجان شرقی. https://civilica.com/doc/656958
پیربابایی، محمدتقی، و حسن سجادزاده. 1390. تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی. باغ نظر 8(16): 17-28.http://www.bagh-sj.com/article_2.html
توکلیان فردوسیه، مریم، نجما اسماعیل پور، و محمدرضا نقصان محمدی. 1395. بازطراحی بازار مبتنی بر قابلیت شکل‌گیری و ثبت خاطره جمعی؛نمونه موردی : بازار خان شهر یزد. باغ نظر 13(39): 45-56. http://www.bagh-sj.com/article_14941.html?lang=fa
تولایی، نوین. 1382. فضای شهری و روابط اجتماعی- فرهنگی. نامه پژوهش فرهنگی 7(5): 109-140. https://www.sid.ir/paper/483497/fa
داداشی، مهدی، منصور سپهری مقدم، و حسین ذبیحی. 1397. بررسی ادراک، تجربیات و ترجیحات ساکنان به منظور بهبود عملکرد در ساختمانها با رویکرد زیست محیطی. مدیریت شهری 17(50): 181-197. https://www.sid.ir/paper/91916/fa
ربیعی، کامران، و طاهره شریعت منش. 1399. پاتوق و تولید اجتماعی فضا: مطالعۀ پدیدارشناسانۀ زندگی روزمره در پاتوق‏‌های زنانۀ اصفهان. زن در توسعه و سیاست 18(2): 263-292. https://jwdp.ut.ac.ir/article_78679.html
رزاقی، حبیب اله. 1392. تحلیل کیفی فضا و منظر شهری و الگوی رفتاری استفاده کنندگان از فضا (مورد: کناره رود کرج). تحقیقات جغرافیایی 28(111): 95-112. https://www.sid.ir/paper/29812/fa
رسولی، سارا، و سمیرا رحیم دخت خرم. 1388. ایجاد منظر شهری مطلوب در مسیرهای پیاده. معماری و شهرسازی آرمان شهر 2(3): 103-112. http://www.armanshahrjournal.com/article_32603.html
رضایی، ناهیده، رحمت محمدزاده، و علی عمرانی پور. 1395. ارزیابی کیفیت اجتماعی مسیرهای ارتباطی باز و نیمه باز پردیس‌های دانشگاهی، مطالعه موردی: پردیس دانشگاه کاشان. مطالعات معماری ایران 5(10): 183-206. https://www.sid.ir/paper/219503/fa 
رفیعیان، مجتبی، و زهرا عسگری زاده. 1388. بررسی عوامل مؤثر بر کاهش کیفیت محیط شهری. مطالعات مدیریت شهری 1(3): 119-134. https://ums.srbiau.ac.ir/article_4744.html
رورده، همت الله. 1395. بررسی گردشگری ساحلی از دیدگاه اقلیمی. فصلنامه جغرافیا 14(49): 209-223. https://www.sid.ir/paper/150211/fa
ساشورپور، مهدی، و مهدی الیاسی. 1394. طراحی شهری آبکنار با رویکرد توسعه پایدار (مورد مطالعه: رودخانه مهاباد). پژوهش‌های منظر شهر 2(4): 33- 19. magiran.com/p1499217
سیاف‌زاده، علیرضا، محمد میره‌ای، و مرتضی فراهانی نوده. 1392. نقش کیفیت منظر شهری در ایجاد حیات اجتماعی و هویت مکانی شهروندان (مطالعه موردی: بزرگراه نواب). مطالعات شهر ایرانی اسلامی (11): 29-39. https://www.sid.ir/paper/492620/fa 
شاکری اسکی، شکوه، و ساناز لیتکوهی. 1393. اختلافات فرهنگی، عاملی تأثیر گذار بر ترجیحات محیطی دانشجویان نسبت به فضای خوابگاه (نمونه موردی: ایران و قبرس). معماری و شهرسازی ایران (JIAU) 5(8): 1-11. doi: 10.30475/isau.2015.61992
عباس‌زاده، شهاب، و سودا تمری. 1391. بررسی و تحلیل مؤلفه‌های تأثیرگذار بر بهبود کیفیت فضایی پیاده راه ها به منظور افزایش سطح تعاملات اجتماعی، مطالعه موردی؛ محورهای تربیت و ولیعصر تبریز. مطالعات شهری 1(4): 95-104. https://journals.uok.ac.ir/article_3668.html
فارسی، طیبه، شهریار ناسخیان، و احمد شاهیوندی. 1398. ارزیابی پس از بهره برداری یک پاتوق شهری جهت بررسی اثرات آن بر ارتقای سرزندگی (نمونه موردی: پاتوق شهری در معبر تاریخی-طبیعی شهر اصفهان). آمایش محیط 12(47): 145-162. https://ebtp.malayer.iau.ir/article_671726.html
گلرخ، شمین. 1398. کاربست معیارهای ترجیحات محیطی در ارزیابی کیفی فضای شهری، با تاکید بر مفهوم حس مکان. صفه 29(2): 77-94. https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100466.html
لک، آزاده، و مینا رمضانی. 1397. ترجیحات محیطی مردم برای طراحی فضای رهاشده زیر پل‌های شهری. معماری و شهرسازی آرمان شهر 11(23): 225-235. http://www.armanshahrjournal.com/article_69692.html
محمدیان، مهرداد، و دریا گوهرمطهر. 1397. بررسی ارتباط کیفیت محیط شهری با روابط اجتماعی شهروندان منطقه ی 1 شهرداری تبریز. مطالعات جامعه شناختی شهری 8(26): 191-222. https://urb.dehaghan.iau.ir/article_660877.html
منصوری، سید امیر. 1388. درآمد/ منظر شهری، روایت جامع شهر. منظر 1(3): 4. http://www.manzar-sj.com/article_249.html
میرزایی، شکوفه، سیاوش تیموری، و سعیده نژادستاری. 1391. معنا در مکان و آفرینش هویت (نمونه موردی: بازار کرمانشاه). فصلنامه مطالعات ملی 13(50): 121-141. http://rjnsq.sinaweb.net/article_99155.html?lang=fa
نظرپور، محمدتقی، احمد حیدری، و مرضیه سلیمی. 1397. تأثیر پیکربندی فضایی خوابگاه‌های دانشجویی بر ترجیحات فضایی دانشجویان. معماری و شهرسازی آرمان شهر 11(25): 209-223. http://www.armanshahrjournal.com/article_85096.html
نقابی، محبوبه. 1393. ارزیابی کارآیی قرارگاه‌های رفتاری طراحی شده در پارک گیاه شناسی دانشگاه تبریز. کنفرانس بین المللی نیارش شهر پایا، تهران. https://civilica.com/doc/344559
ولی‌زاده، نگار، و علیرضا عندلیب. 1396. طراحی عرصه عمومی با تاکید بر روابط بین الگوهای فعالیتی و ویژگی‌های طراحی (نمونه موردی: محدوده دریاچه شهدای خلیج فارس منطقه 22 شهر تهران). کنفرانس بین المللی عمران، معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران. https://civilica.com/doc/710053 
Birenboim, Amit, Martin Dijst, Dick Ettema, Joost de Kruijf, Geert de Leeuw, and Nico Dogterom. 2019. The utilization of immersive virtual environments for the investigation of environmental preferences. Landscape and Urban Planning 189: 129-138. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2019.04.011
Carmona, Matthew, Nick Gallent, and Reetuparna Sarkar. 2010. Space standards: the benefits. CABE: London, UK . 
Cassarino, Marica, Eleanor Bantry-White, and Annalisa Setti. 2019. Cognitive and sensory dimensions of older people’s preferences of outdoor spaces for walking: A survey study in Ireland. International journal of environmental research and public health 16(8): 1340. https://www.mdpi.com/1660-4601/16/8/1340
D’Acci, Luca. 2019. Aesthetical cognitive perceptions of urban street form. Pedestrian preferences towards straight or curvy route shapes. Journal of Urban Design 2(6): 896-912. https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13574809.2018.1554994 
Handy, Susan L., Marlon G. Boarnet, Reid Ewing, and Richard E. Killingsworth. 2002. How the built environment affects physical activity: views from urban planning. American journal of preventive medicine 23(2): 64-73. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0749379702004750
Herzog, Thomas R. 1992. A cognitive analysis of preference for urban spaces. Journal of environmental psychology 12(3): 237-248. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272494405801380
Herzog, Thomas, and Gregory A. Smith. 1988. Danger, mystery, and environmental preference. Environment and Behavior 20(3): 320-344. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0013916588203004
Im, Seung-Bin. 1984. Visual preferences in enclosed urban spaces: An exploration of a scientific approach to environmental design. Environment and Behavior 16(2): 235-262. https://doi.org/10.1177/0013916584162005
Kaplan, Stephen. 1987. Aesthetics, affect, and cognition: Environmental preference from an evolutionary perspective. Environment and behavior 19(1): 3-32. https://doi.org/10.1177/0013916587191001
Khaleghimoghaddam, Navid. 2016. Assessment of Satisfaction and Environmental Preferences of Students. ICONARP International Journal of Architecture and Planning 4(2): 96-107. https://doi.org/10.15320/ICONARP.2016.12
Mamaghani, Nasser Koleini, Azadeh Parvandar Asadollahi, and Seyed-Reza Mortezaei. 2015. Designing for improving social relationship with interaction design approach. Procedia-Social and Behavioral Sciences 201: 377-385. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.08.190
Lu, Ming, and Jingwan Fu. 2019. Attention restoration space on a university campus: exploring restorative campus design based on environmental preferences of students. International journal of Environmental research and public health 16(14): 2629. https://doi.org/10.3390/ijerph16142629
Sood, Tapeesh, Patrick Janssen, and Clayton Miller. 2020. Spacematch: Using environmental preferences to match occupants to suitable activity-based workspaces. Frontiers in Built Environment 6: 113. https://doi.org/10.3389/fbuil.2020.00113
Wang, Ronghua, Jingwei Zhao, Michael J. Meitner, Yue Hu, and Xiaolin Xu. 2019. Characteristics of urban green spaces in relation to aesthetic preference and stress recovery.” Urban Forestry & Urban Greening 41: 6-13. https://doi.org/10.1016/j.ufug.2019.03.005

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 05 اسفند 1399
  • تاریخ بازنگری: 15 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 05 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار