امکان سنجی احداث فضای عمومی شهری در شهرک مسکونی مهاجران اراک مبتنی بر نظریة حق به شهر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد معماری، گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

چکیده

آنچه در برنامه ریزی توسعه شهرک های حومه ای مهاجرپذیر شهرهای صنعتی حائز اهمیت است؛ آن که ابعاد جامعه شناختی، روان شناختی و فرهنگی شهر باید همزمان و متناسب با توسعة ابعاد فیزیکی و کالبدی آن، رشد کند تا مکان زیستیِ پاسخده به همة ابعاد وجودی انسان ها به مثابه شهروندان خلق شود. در این پژوهش، تلاش شده است تا به ابتنای نظریه حق به شهر، مکان بهینه برای ایجاد فضای باز عمومی شهری، متناسب با نیازهای جامعة هدف، در شهرک مهاجران اراک تحلیل و پیشنهاد گردد. بدین منظور، به اتکای رویکرد تحقیق کیفی و بهره مندی از طرح تحقیق استنتاج قیاسی- تطبیقی، نخست چارچوب نظری تحقیق و مؤلفه های حق به شهر از مطالعات کتابخانه ای حاصل شد و سپس با توزیع پرسش نامه در میان ساکنان شهرک و نخبگان دانشگاهی، معیارها و زیرمعیارهای احصاشده، به روش تحلیل سلسله مراتبی وزن دهی شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد از میان گزینه های موردبررسی که از پژوهش های میدانی انتخاب شده بودند، سایت الف با وزن نهایی 333 .0 مناسب ترین مکان ارزیابی شد. در میان معیارها، نفوذپذیری سایت با وزن 375 .0 و در میان زیرمعیارها، شبکه معابر و دسترسی به سایت بیشترین تأثیر را داشته است. در معیار هویت و سرزندگی، مشخصة
حضورپذیری فضا با وزن 257 .0، در معیار خوانایی، مؤلفة امکان راهیابی با وزن 290 .0 و در معیار پویایی و سازگاری، مشخصة تداوم زندگی ساکنان محلات از گذشته تا حال با وزن 360 .0 بیشترین نقش را داشته است. بر این اساس پیشنهاد می گردد در طرح توسعة شهرک نوساز مهاجران اراک، فضاهای باز عمومی به مثابه یکی از ارکان اصلی طرح پرداخته شود. همچنین یکتاسازی و یگانه بودن، طراحی منحربه فرد، نشانه ها و نمادهای خاص برگرفته از فرهنگ زمینه از مهم ترین اصول طراحی این فضاها در راستای هویت بخشی به این گونه بافتهاست چراکه ساکنان در اظهارات خود هویتمندی و تشخص فضاهای عمومی و مسکونی را به مثابه نوعی محله گرایی در ذهنیت تاریخی شان مد نظر داشته اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility Study of a New Urban Public Space in Arak Mohajeran Town Based on Right to the City Theory

نویسندگان [English]

  • Roya Zamani 1
  • Ali Akbari 2
1 Yadegar-e-Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University
2 Architecture Faculty, Yadegar-e-Imam Khomeini (RAH) Shahre Rey Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the most important issues in strategically planning the development of immigrant suburban settlements in industrial cities is that the sociological, psychological and cultural dimensions of the city grow naturally at the same time as the physical development of the city grows to become a living place responsive to all aspects of human existence as citizens. In this study, based on the theory of right to the city, it is attempted to analyze and propose the optimal place for constituting a public urban open space, tailored to the needs of the target community, in the Arak Mohajeran town. Based on a qualitative research approach and intentionally using a comparative-deductive inference research design, the theoretical framework and the principal components of the right to the city were first obtained from library studies. The qualities of public domain can be classified into four components: physical, functional, social and semantic. Then, by distributing the structured questionnaire among the residents of the town and the academic elite, the criteria and sub-criteria were weighted using analysis hierarchical process (AHP). The results showed that among the selected options from field research, site A with ultimate weight of 0.333 was considered the most suitable site. Among the criteria, site permeability was weighted 0.375, and among the sub-criteria, network traffic and site access had the most impact. In the criterion of identity and vitality, the presence of space with a weight of 0.257 was the most important factor. In the criterion of readability, accessibility with a weight of 0.290 and in the criterion of dynamics and adaptability, continuity of neighborhood residents from past to present with a weight of 0.360 has the most impact and so it shows that residents have given greater importance to maintaining social structure in terms of accessibility and sense of place attachment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Public Space
  • Security and Urban Space
  • Right to the City
  • Architecture of Residential Complexes
  • Arak Immigrant Town
اذانی، مهری، مختاری ملک آبادی، رضا، مولایی بیرگانی، شهره. (1392). بررسی شاخص های توسعه پایدار محله ای منطقه 31 اصفهان. برنامه ریزی فضایی، 3(2)، 119-https://sppl.ui.ac.ir/article_15956.html .142
اکبری، علی. (1397). برداشت های فلسفی از مبانی نظری معماری، قزوین: انتشارات جهاد دانشگاهی. https://b2n.ir/s69429
اکبری، علی، لطفعلیان، نیلوفر. (1398). پیاده‌راه‌سازی و حضورپذیری فضای شهری به مثابه رویکرد اجتماعی به مدیریت تردد (نمونه موردی: بازارچه طرخانی تهران)، پژوهش های انسانشناسی ایران ۹ (2): 147-168. 10.22059 / IJAR.2020.78434
بحرینی، حسین. (1395). تحلیل فضاهای شهری: چاپ دهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ترکمه، آیدین. (1396). درآمدی بر تولید فضای آنری لوفور، چاپ دوم، تهران: نشر تیسا.
توسلی، غلامعباس. (1391). جامعه شناسی شهری، تهران: جامعه شناسان.
خاکپور، براتعلی، مافی، عزت الله، باوان پوری، علیرضا. (1388). نقش سرمایه ی اجتماعی در توسعه ی پایدار محله ای (نمونه: کوی سجادیه مشهد). جغرافیا و توسعه ناحی های، 7 (21)، 81-۵۵. 76022. 01 / GEOGRAPHY.V7I12.8928
زارع شاه آبادی، اکبر، بنیاد، لیلی، غلامی، میثم. (1399). بررسی رابطه حق به شهر و احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهر یزد. فصلنامه علمی - پژوهشی برنامه ریزی منطقه ای، 10 (39)، 109 - http://jzpm.miau.ac.ir/article_3936.html .12 4
زیاری، کرام تالله. (1396). برنامه ریزی برای شهرهای جدید، چاپ شانزدهم، تهران: انشارات سمت.
ذکاوت، کامران، دهقان، یاسمن سادات. (1395). مدل مدیریت خلق مکان و مؤلفه های سازنده کیفیت در عرصه عمومی. معماری و شهرسازی آرمان شهر، 9(17)، 215-224. http://www.armanshahrjournal.com/article_44622.html?lang=fa
سعیدنیا، احمد. (1383). کتاب سبز شهرداری: جلد دو کاربری زمین، تهران: مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری.
شریفی، امیر، کوزه گر کالجی، لطفعلی، فنی، زهره، ایراندوست، کیومرث. (1399). حق به شهر در سکونتگاه های خودانگیخته مطالعه موردی: شهر سنندج، ناحیه منفصل شهری نایسر. فصلنامه شهر پایدار، 3(1)، 55-69. 10.22034 / JSC.2020.190550.1045
شیعه، اسماعیل. (1398). مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری، چاپ سی ونهم، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
طالب پور، اکبر. (1396). رابطه ی فضاهای بی دفاع شهری با احساس امنیت اجتماعی (مطالعه ی موردی: شهروندان شهر تهران). مطالعات جامعه شناختی شهری، 7(22)، 135-http://urb.dehaghan.ac.ir/article_654810.html .156
فکوهی، ناصر. (1398). انسان شناسی شهری، چاپ دوازدهم، تهران: نشر نی.
قاسمی اصفهانی، مروارید. (1394). اهل کجا هستیم؟ هویت بخشی به بافت های مسکونی، چاپ سوم، تهران: روزنه.
قدسی پور، حسن. (1398). فرآیند تحلیل سلسل همراتبی، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه امیرکبیر.
کلانتری، عبدالحسین، صدیقی کسمایی، مینو. (1396). از مطالبه ی حق به شهر تا شکل گیری انقلاب شهری (شهر تهران، سال 1375). مطالعات جامعه شناختی شهری، 7(32)، 53-http://urb.dehaghan.ac.ir/article_657034.html .78
گل، یان (1396). زندگی میان ساختما نها، کاربرد فضای جمعی، (ترجمه علی اکبری، فرشته کرمیان و نسترن محرابی)، تهران: پرها منقش.
مطلبی، قاسم، فاطمه خدادادی و علی اکبری. (1395). بررسی تأثیر احساس امنیت بر رضایت مندی سکونتی بر اساس مدل (D.E.T.P.C) نمونه موردی: مجتمع مسکونی هزار دستگاه نازی آباد تهران، هنرهای زیبا، دوره ۱۲ (1): 78-67 . 10.22059 / JFAUP.2016.59690
معصومی، سبحان. (1390). توسعه محله ای در راستای پایداری کلانشهر تهران، تهران: جامعه و فرهنگ.
موحدی سبحان، طالعی محمد، کریمی محمد. (1394). توسعه یک مدل SIG مبنا ب همنظور مکا نیابی مراکز محلات و نواحی شهری مبتنی بر مفاهیم اختلاط کاربری ها. مهندسی فناوری اطلاعات مکانی. 3 (3): 1-20. 10.29252 / jgit.3.3.1
نصیری، حسین (1389). توسعه و توسعه پایدار: چشم انداز جهان سوم، چاپ دوم، تهران: دایره سبز.
نوبخت، محمدباقر (1397). روش های تحقیق پیشرفته، چاپ پنجم، تهران: جهاد دانشگاهی.
Barton, H., Grant, M., & Guise, R. (2003). Shaping neighbourhoods: a guide for health, sustainability and vitality. Taylor & Francis. https://books.google.com.et/books?id=5kgtmAEACAAJ&printsec=frontcover
Bentley, I. (1985). Responsive environments: A manual for designers. Routledge. https://b2n.ir/d86813
Bleiker, J., Morgan-Trimmer, S., Knapp, K., & Hopkins, S. (2019). Navigating the maze: qualitative research methodologies and their philosophical foundations. Radiography (25), 54-58. 10.1016/j.radi.2019.06.008
Boussauw, K., & Witlox, F. (2011). Linking expected mobility production to sustainable residential location planning: some evidence from Flanders. Journal of transport geography, 19(4), 936-942. 10.1016/j.jtrangeo.2010.12.002
Enyedi, G. (2002). Social sustainability of large cities. Ekistics, 142-144. https://doi.org/10.5281/ekistics.v69i412-414.401
Gehl, J. (2013). Cities for People, Island Press, https://islandpress.org/books/cities-people
Gilbert, L., & Dikeç, M. (2008). Right to the city: politics of citizenship. In Space, Difference, Everyday Life (pp. 264-277). Routledge. https://b2n.ir/t08384
Lefebvre, H. (1992). The production of space. Translated by Nicholson-Smith, D, Wiley-Blackwell, https://www.wiley.com/en-us/The+Production+of+Space-p-9780631181774
Lefebvre, H. (1996). The right to the city. Writings on cities, Wiley-Blackwell. https://www.wiley.com/en-us/Writ78ings+on+Cities-p-9780631191889
Lefebvre, H., Rabinovitch, S., & Wander, P. (2009). Everyday Life in the Modern World (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351318280
Newman, O. (1972). Creating Defensible space. New York: Macmillan. https://www.humanics-es.com/defensible-space.pdf
Norberg-Schulz, C. (1985). The concept of dwelling on the way to figurative architecture. Rizzoli. https://philpapers.org/rec/NORTCO-15
Nourry, M. (2008). Measuring sustainable development: Some empirical evidence for France from eight alternative indicators. Ecological economics, 67(3), 441-456. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2007.12.019
Sauer, L. (1989). Joining Old and New: Neighborhood Planning and Architecture for City Revitalization. Architecture and Behavior, 5(4), 357-72. https://b2n.ir/e80705
Schmid, C. (2008). Henri Lefebvre’s theory of the production of space: Towards a three-dimensional dialectic. In Space, difference, everyday life (pp. 41-59). Routledge. https://b2n.ir/k48260
Wihtol de Wenden, C. (2014). Faut-il ouvrir les frontières ?. Paris: Presses de Sciences Po. https://doi.org/10.3917/scpo.wende.2014.01