بررسی نمود انعطاف‌پذیری در مسکن روستایی، مورد مطالعاتی: روستای طزره دامغان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران (نویسنده مسئول).

2 مربی گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران.

10.22034/aaud.2021.258778.2360

چکیده

مفهوم انعطاف‌پذیری از گذشته، در مسکن روستایی ایران وجود داشته است. اما امروزه تغییرات ساختار اجتماعی و اقتصادی، تحولات گسترده‌ای را در الگوی معماری مسکن روستایی ایجاد کرده و در معماری امروز به مفهوم انعطاف‌پذیری کم‌تر توجه شده است. در این میان معماری مسکن روستایی قدیم واجد شاخص‌ها و معیارهای ارزنده‌ای در حوزه انعطاف‌پذیری است. از این رو هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی نمود انعطاف‌پذیری در مسکن روستایی است. پژوهش حاضر از لحاظ روش توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی است. بدین منظور ابتدا با مطالعه منابع کتابخانه‌ای در حوزه انعطاف‌پذیری، نمودهای اصلی انعطاف‌پذیری (تنوع‌پذیری، تطبیق‌پذیری، تغییر‌پذیری) مشخص گردید و سپس با مطالعه میدانی، این نمودها در شش الگوی شاخص مسکن روستای طزره دامغان بررسی و مقایسه شد. این مقاله نشان می‌دهد، تمامی الگوهای مسکن روستای طزره انعطاف‌پذیر بوده و در همه ریزفضاهای این الگوها نمودی از انعطاف‌پذیری دیده می‌شود. الگوهایی که تعدد حیاط، طبقات، ایوان و ورودی داشته‌اند، از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار بوده‌اند. بنا بر این پژوهش، در نظر گرفتن عواملی نظیر حیاط‌های متعدد در کنار توده بنا یا توده‌های متعدد در کنار حیاط، ورودی‌ها و طبقات متعدد (دو طبقه) که امکان تفکیک بنا را برای خانواده‌های مختلف و یا کاربری‌های گوناگون فراهم می‌کند، از مؤثرترین عوامل طراحی انعطاف‌پذیر در مسکن روستایی است و لذا مؤلفه "تغییر‌پذیری" انعطاف‌پذیری، مؤلفه اصلی طراحی انعطاف‌پذیری در مسکن روستایی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Manifestations of Architectural Flexibility in Rural Houses; Case Study: Tazareh Village in Damghan, Iran

نویسندگان [English]

  • Sajede Kharabati 1
  • Mansooreh Mohseni 2
1 Instructor of Architecture, Faculty of Architectural Engineering and Urbanism, Shahrood University of Technology, Shahrood, Iran (Corresponding Author).
2 Instructor of Architecture, Faculty of Architectural Engineering and Urbanism, Shahrood University of Technology, Shahrood, Iran.
چکیده [English]

The "flexibility" concept has been long considered in Iranian rural houses. However, nowadays, changes in socio-economic structure have led to extensive evolutions in the architectural pattern of rural housing, and less attention has been paid to the "flexibility" concept. Moreover, the architecture of old rural housing includes several valuable characteristics and standards related to flexibility. Thus, the present study aims to examine the manifestations of architectural flexibility in rural housing. This study is applied, descriptive, and analytical research. First, the main manifestations of flexibility (diversity, adaptability, changeability) are identified using a library study. Next, the identified manifestations are investigated and compared in six characteristic housing plans in Tazareh village throughout the field studies. This study suggests that in Tazareh village, all the residential housing plans are flexible and there is a manifestation of flexibility in all the micro-spaces of these plans, with higher architectural flexibility in the plans with higher numbers of courtyards, floors, porches, and entrances. Moreover, the results indicate that the most effective factors making the rural housing architecture flexible are the elements such as several courtyards next to the building mass or several masses next to the courtyard, various entrances, and floors (two-storey houses) that allow for the division of the building between more than one household or various uses. Therefore, the “changeability” component of flexibility is the main design factor in rural housing.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Flexibility
  • Rural Housing
  • Tazareh Village in Damghan
الکساندر، کریستوفر. 1393. الگوهای استاندارد در معماری. ترجمه فرشید حسینی. تهران: نشر مهرازان.
پهلوانی، مهدی، و مهسا محتوی. 1394. معماری انعطاف‌پذیر برای مسکن روستائی آینده. کنفرانس سالانه بین‌المللی عمران، معماری و شهرسازی، شیراز.
حاجی ابراهیم زرگر، اکبر. 1388. درآمدی بر شناخت معماری روستایی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
زرگر، اکبر، و توحید حاتمی خانقاهی. 1393. وجوه مؤثر بر طراحی مسکن روستایی. نشریه مسکن و محیط روستا 33(148): 45-62. https://www.sid.ir/paper/186045/fa
 سرتیپی‌پور، محسن. 1384. شاخص‌های معماری مسکن روستایی در ایران. نشریه هنرهای زیبا 22(22): 43-52. https://jhz.ut.ac.ir/article_10737.html
شکوری، رضا، و سما السادات سید خاموشی. 1396. کیفیت انعطاف‌پذیری در سنت معماری ایرانی (الگوی اتاق شکم دریده در خانه ایرانی، مطالعه موردی: خانه لاری‌های یزد). نشریه مسکن و محیط روستا ۳۶(159): 119-132. https://www.sid.ir/paper/186184/fa
بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان سمنان. 1388. طرح هادی روستای طزره.
علی‌الحسابی، مهران، و فرناز برهانی داریان. 1386. مسکن انعطاف‌پذیر. نشریه مسکن و محیط روستا 26(117): 20-35.
عینی‌فر، علیرضا. ۱۳۸۲. الگویی برای تحلیل انعطاف‌پذیری در مسکن سنتی ایران. هنرهای زیبا 13(13): 64-77. https://journals.ut.ac.ir/article_10660.html
غروی الخوانساری، مریم. 1397. راهکارهایی برای انعطاف‌پذیری مسکن معاصر با توجه به تغییرات الگوی خانواده در طی زمان. نشریه صفه 28(3): 27-50. https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100442.html
کیائی، مهدخت، حسین سلطانزاده، و علی‌اکبر حیدری. 1398. سنجش انعطاف‌پذیری نظام فضایی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا؛ (مطالعه موردی: خانه‌های شهر قزوین). باغ نظر 16(71): 61-76. http://www.bagh-sj.com/article_86874.html
یعقوبی، مهرانگیز، محمد الباسط قرشی میناآباد، و نصراله مولائی هشجین. 1395. بررسی نقش گردشگری برتغییر الگوی مسکن در نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرستان رضوانشهر). فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی منطقه‌ای 6(24): 179-188. http://jzpm.marvdasht.iau.ir/article_2169.html