معماری پایدار در شهرهای کویری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

عدم توجه به بنیادهای پایداری معماری سنتی ایران و عوامل گوناگون موثر بر آن، پیکری فرسوده و ناپایدار از بافت شهری به جای گزارده است. بدون شک پیشرفت تکنولوژی ضرورتی است که از آن نمی‌توان چشم پوشید، ولی این عامل نباید ارزش‌های ما را خصوصاً در زمینه پایداری محیط زیست دستخوش مخاطره نماید. در همین راستا می‌بایست راهکارهای فراموش شده در طراحی محیط مسکونی پایدار شناسایی شده و با به روز نمودن آن‌ها با توجه به تکنولوژی‌های موجود، از آن‌ها در طراحی ساختمان‌هایی پایدار استفاده نمود.
در این جهان، معماران نیز همسو با سایر دانشمندان در پی یافتن راهکارهایی جدید برای تأمین زندگی مطلوب انسان بوده‌اند. بدیهی است که زندگی، کار، تفریح، استراحت و ... همه و همه فعالیت‌هایی می‌باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته و از آنجا که نقاط ضعف و قوت یک ساختمان بر زیست بوم جهان تأثیر مستقیم خواهد داشت، وظیفه‌ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می‌باشد.
کاربرد مفاهیم پایداری در معماری، مبحثی تازه را به نام معماری پایدار، معماری اکولوژیکی، معماری سبز و معماری زیست محیطی باز کرده است که همگی اینها دارای مفهوم یکسانی هستند و بر معماری سازگار با محیط زیست دلالت دارند.
با جمع‌بندی نظرات و ایده‌های تمام نظریه پردازان فوق می‌توان گفت معماری پایدار که در واقع زیرمجموعه طراحی پایدار است؛ یکی از جریان‌های مهم معاصر است که عکس‌العملی منطقی در برابر مسایل و مشکلات عصر صنعت به شمار می‌رود. معماری پایدار مانند سایر مقولات معماری، دارای اصول و قواعد خاص خود است و به طور کلی این سه مرحله را در برمی‌گیرد:
1ـ صرفه جویی در منابع 2ـ طراحی برای بازگشت به چرخه زندگی 3ـ طراحی برای انسان، که هرکدام آن‌ها استراتژی‌های ویژه خود را دارند.
بررسی شهرهای کویری ایران همچون یزد، کرمان و کاشان نشان می‌دهد که ویژگی‌های کالبدی بخش‌های تاریخی و سنتی شهرهای مزبور به میزان قابل توجهی با یافته‌های علمی جدید تطابق دارد. همچنین به نظر می‌رسد که هماهنگی محیطی مزبور، محصول فرایندی طولانی از آزمون و خطاهای مکرر بوده که در طی تاریخ و در جریان طراحی و ساخت بناها  و بافت‌های شهری به وقوع پیوسته است.
با توجه به اینکه معماری سنتی ایران در مناطق کویری دارای پشتوانه‌ای قوی و پر بار از جنبه‌های گوناگون پایداری است؛ بررسی این ویژگی‌ها می‌تواند در خدمت برنامه‌ریزی، طراحی و مردمی‌نمودن محیط زندگی امروز قرار گیرد. بنابراین در این مقاله سعی می شود با مطالعه در مورد ویژگی‌های معماری سنتی از نظر پایداری و با توجه به نکات مثبت و قابل تطبیق شیوه‌ی زندگی امروزی و با بهره‌گیری از مزایای تکنولوژی در طراحی محیط مسکونی، فرصتی فراهم شود که در ادامه‌ی روند مذکور و در تطبیق و ترکیب آن با شرایط زمانی حال در راستای توسعه پایدار گام‌های بیشتری برداشته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Sustainable Architecture in Desert Cities

چکیده [English]

Miss attention to Sustainability basic of Iranian traditional architecture and various
effective impacts on it, has caused a declined and unsustainable body of urban fabric be
remained. Undoubted technological advances are necessities which are not deniable, but
this factor shouldn’t endanger our values in environmental sustainability Context – Base
on these forgotten strategies in sustainable residential environment should be recognized
and by upgrading them and considering present technologies, they can be used in
sustainable building design.
Up to now, architects have parallels to other scientist been trying to find new strategies
for providing a sustainable life for human beings. It is obvious that life, work,
recreation, rest and … all are activities which have been handled by architect in
designing spaces. Because the direct impact of building strength and weaknesses on
earth system, there has been a massive duty on architecture's shoulder.
Applying sustainability concept in architecture has opened new debate named,
Sustainable Architecture, Ecological Architecture, Green Architecture and
Environmental Architecture, which all have got the same meaning and refer to
architecture compatible to environment.
By concluding mentioned ideas it can be declared that sustainable design is one of the
most important contemporary streams which can be taken into account as a logical
response and reflex to industrial age problems. Sustainable architecture such as other
architectural issues has got its own specific principles, which can be defined in 3 stages:
1- Saving recourses.
2- Design as a tool to get back to life cycle.
3- Design for human.
Which all the above have got their strategies.
Studying desert cities of Iran, such as Yazd, Kerman and Kashan shows that physical
characteristic of historical and traditional part of cities is adoptable to recent scientific
findings. Besides, mentioned environmental coordination, is a product of a long process
of trial and errors which have been done during the time in designing and building the
urban fabric.
Considering that the Iranian traditional architecture. In desert areas has got a strong
background, full of various aspect of sustainability, studying these characteristic can be
taken in to account in planning and designing nowadays. Therefore, in this article, by
studying traditional architecture from sustainability point of view and by considering
positive and adoptable aspects of present life style and by applying new technologies in
designing residential environmental, an opportunity is provided to keep on design more
sustainable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sustainable Architecture
  • sustainable development
  • Traditional Architecture in Desert Cities
پاکزاد، جهانشاه (1386) " اصول بافت شهرهای سنتی ایران" مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری، ص 78-69­، تهران، انتشارات شهیدی.
پاکزاد، جهانشاه (1386) "واحد همسایگی" مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری، ص 8­-1،­ تهران، انتشارات شهیدی.
توسلی، محمود (1381) "ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک ایران" تهران: انتشارات پیام و پیوند نو.
سفلایی، فرزانه (1383) "کنکاشی پیرامون مفاهیم و تجارب معماری پایدار آبادی" فصلنامه شهرسازی و معماری، ص67-62­ ، شماره 42.
قبادیان، وحید (1382) "بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران چاپ دوم" تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
گلکار، کورش (1379) "طراحی شهری پایدار در شهرهای حاشیه­ی کویری" هنرهای زیبا،­ ص52-43­، انتشارات دانشگاه تهران، شماره 8.
-Golan, G. (1995) "Ethics and Urban Design" New York, John Wiley @ Sons.